Από το «Μαύρο Σάββατο» της 7ης Οκτωβρίου και την εισβολή της Χαμάς στα εδάφη του Ισραήλ, έχει ακουστεί πολλές φορές η φράση «εγκλήματα πολέμου» -τόσο από τους άμεσα εμπλεκόμενους όσο και από τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία.
Και παρότι κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι έχουν γίνει θηριωδίες και λάθη και από τις δύο πλευρές, το ερώτημα που γεννάται είναι αν διαπράττονται όντως εγκλήματα πολέμου, με βάση το γράμμα και το πνεύμα του Διεθνούς Δικαίου;
Ο ορισμός και το νομικό πλαίσιο στον πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς
Ένα σύμπλεγμα νόμων, διεθνών συνθηκών αλλά και αποφάσεων του δικαστηρίου εγκλημάτων πολέμου δημιουργούν το πλαίσιο στο οποίο απαντάται το ερώτημα για το ένα τα δύο εμπλεκόμενα μέρη έχουν προβεί σε τέτοιου τύπου εγκλήματα.
Το σύνολο των συγκεκριμένων διατάξεων ονομάζεται «Διεθνές Aνθρωπιστικό Δίκαιο» ή «Νομικό Πλαίσιο Ενόπλων Συρράξεων».
Υπάρχουν δύο πολύ συγκεκριμένοι άξονες στους οποίους πρέπει να βασιστούμε για να εξετάσουμε την ουσία του ερωτήματος για τα εγκλήματα πολέμου: στον πρώτο υπάγεται η αρχή της προστασίας των μη πολεμικών μερών της σύρραξης, επί της ουσίας των αμάχων ή στρατιωτών που έχουν παραδώσει τα όπλα τους και των περιορισμών που ο τύπος της σύρραξης επιβάλλει.
Οι απαρχές των συγκεκριμένων κανόνων χρονολογούνται πίσω στον 19ο αιώνα αλλά εφαρμόζεται η ουσιαστική και δομική επικαιροποίησή τους με την συνθήκη της Γενεύης του 1949 μετά τα φρικτά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Βασικός στόχος του συγκεκριμένου πλαισίου είναι χωρίς αμφιβολία η προστασία των αμάχων.
Στις διατάξεις της συνθήκης της Γενεύης έχουν διαχρονικά προστεθεί αρκετά διαφορετικά πρωτόκολλα και διατάξεις που αφορούν κυρίως την χρήση συγκεκριμένων όπλων.
Στα παραπάνω θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και αρκετές αποφάσεις διαφόρων δικαστικών οργάνων, όπως το διεθνές ποινικό δικαστήριο, το οποίο από το 1994 για παράδειγμα θεωρεί τον βιασμό όπλο γενοκτονίας βασισμένο στα στοιχεία του θανάτου 800.000 και πλέον Τούτσι στην Ρουάντα.
Υπάρχουν στοιχεία για εγκλήματα πολέμου σήμερα;
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει επίσημα δηλώσει πως η σφαγή από την Χαμάς εκατοντάδων αμάχων, συμπεριλαμβανομένων παιδιών καθώς και η απαγωγή περισσότερων από 200 ανθρώπων, αποτελούν έγκλημα υπό το πρίσμα του διεθνούς δικαίου.
Υπάρχουν ακόμη νομικοί οι οποίοι υποστηρίζουν πως έγκλημα πολέμου από την πλευρά της Χαμάς θα πρέπει να λογίζεται και η εκτόξευση ρουκετών από την Λωρίδα της Γάζας προς το Ισραήλ.
Ο ΟΗΕ σημειώνει πάντως πως και το Ισραήλ υπάρχει πιθανότητα να υπάγεται στην κατηγορία εγκλημάτων πολέμου υπό το πρίσμα της «συλλογικής – συνολικής τιμωρίας» και όσα λαμβάνουν χώρα με την πολιορκία και τον βομβαρδισμό της Λωρίδας της Γάζας εδώ και 24 ημέρες.
Στο παραπάνω συμφωνούν τόσο η Διεθνής Επιτροπή όσο και ο Ερυθρός Σταυρός. Με βάση το κοινό ανακοινωθέν των παραπάνω αρχών «η ενημέρωση προς τους αμάχους στη Γάζα να εκκενώσουν τις εστίες τους έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με την αποστέρηση προς τους ίδιους αμάχους νερού, τροφής και ρεύματος».
Η Διεθνής Αμνηστία τονίζει επίσης πως οι επιθέσεις του Ισραήλ δεν κάνουν διαχωρισμό ανάμεσα σε Χαμάς και αμάχους και αυτή η πρακτική αποτελεί την βάση εγκλημάτων πολέμου.
Ποιος μπορεί να ασκήσει δίωξη στις δύο πλευρές;
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης είναι ο οργανισμός που μπορεί να ασκήσει διώξεις και στους δύο εμπλεκόμενους.
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο αναγνώρισε το 2015 ως μέλος του την Παλαιστίνη και αποδέχθηκε την πρόσκληση για έρευνα αναφορικά με τις επιθέσεις του Ισραήλ στην Γάζα έναν χρόνο νωρίτερα.
Η Παλαιστινιακή πλευρά στο υπόμνημά της τότε είχε ζητήσει από το ΔΠΠ να ερευνήσει ως ξεχωριστό έγκλημα την διαρκή επέκταση των εποικιστικών σχεδίων του Ισραήλ τονίζοντας πως η παρουσία περισσότερων από 700.000 εποίκων του Ισραήλ στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη αποτελεί παραβίαση της αρχής του Διεθνούς Δικαίου που αναφέρει πως:
«Οι δυνάμεις κατοχής δεν έχουν δικαίωμα να εγκαταστήσουν ή να μεταφέρουν άμαχο πληθυσμό στις κατεχόμενες περιοχές».
Σημειώνεται πως το Ισραήλ δεν αποδέχεται την δικαιοδοσία του ΔΠΠ καθώς δεν έχει υπογράψει την συνθήκη της Ρώμης του 2002.
Παρά ταύτα, ο πρωθυπουργός της χώρας Μπενιαμίν Νετνιάχου το 2021 με την ανακοίνωση των πρώτων στοιχείων για την έρευνα που εκκίνησε το 2015 είχε χαρακτηρίσει το πόρισμα ως «αήθη επίθεση κατά του Ισραήλ» γεγονός που δείχνει πως για καμία κυβέρνηση μία καταδικαστική απόφαση δεν είναι κάτι αμελητέο.
Αμελητέο δεν είναι και για την Χαμάς η οποία μπορεί να μην είναι αναγνωρισμένη ως τρομοκρατική οργάνωση από ολόκληρο τον πλανήτη ή τα μέλη των διεθνών οργανισμών αλλά σε καμία περίπτωση δεν χαίρει «ασυλίας» καθώς υπάγεται στο καθεστώς το ενόπλων οργανώσεων που δρουν σε εμπόλεμες ζώνες.
cnn.gr
