Τη μεγαλύτερη τομή στη Δικαιοσύνη, «μία μεταρρύθμιση που εκκρεμεί εδώ και 100 χρόνια και για την οποία πρώτος είχε μιλήσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος», όπως τόνισε χαρακτηριστικά ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο Υπουργικό Συμβούλιο της 24ης Ιανουαρίου 2024, επιχειρεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης με το νομοσχέδιο για τον Νέο Δικαστικό Χάρτη της χώρας.
Πρόκειται για την ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας των ελληνικών δικαστηρίων, δηλαδή των Ειρηνοδικείων και των Πρωτοδικείων, ώστε το σύνολο των δικαστών που θα προκύψει να εκδικάζει όλες τις υποθέσεις πρώτου βαθμού (αστικές και ποινικές) με αποτέλεσμα την ταχύτερη έκδοση των δικαστικών αποφάσεων.
Στόχος η έκδοση απόφασης από 4 χρόνια στις 500 μέρες
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο που εγκρίθηκε στην τελική μορφή του από το Υπουργικό Συμβούλιο και παρουσιάστηκε από τον υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη, με τον τρόπο αυτό περίπου 1.000 δικαστές θα προστεθούν στο δικαστικό δυναμικό με στόχο να μειωθεί κατά πολύ ο χρόνος έκδοσης των αποφάσεων. Σήμερα μια δικαστική απόφαση στην Ελλάδα χρειάζεται σχεδόν τέσσερα χρόνια για να εκδοθεί. Στόχος των αλλαγών είναι να μειωθεί στα δύο χρόνια (500 μέρες). Κι αυτό διότι, όπως άλλωστε τόνισε ο Πρωθυπουργός και είναι απολύτως αποδεκτό: «Κράτος Δικαίου δεν νοείται χωρίς τη γρήγορη απονομή της Δικαιοσύνης».
Αυτό που επιδιώκεται με το νομοσχέδιο, το οποίο θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση το προσεχές διάστημα, είναι η καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και ο εξορθολογισμός των υπηρεσιών με την ενσωμάτωση των Ειρηνοδικών στους Πρωτοδίκες. Οι 962 Ειρηνοδίκες (για τους οποίους θα δημιουργηθεί παράλληλη δεύτερη επετηρίδα) θα μπορούν να εκδικάζουν υποθέσεις με οικονομικό αντικείμενο έως 250.000 ευρώ από έως 25.000 ευρώ που είναι το όριο σήμερα.
Οι επερχόμενες αλλαγές θα υλοποιηθούν με την τεχνική βοήθεια της Παγκόσμιας Τράπεζας και με εξασφαλισμένους πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης καθώς πρόκειται για μια πολύ σημαντική μεταρρύθμιση, η οποία απαιτεί τον ορθολογικό επανασχεδιασμό των δικαστικών σχηματισμών της χώρας.
Ένα κεντρικό Πρωτοδικείο σε κάθε νόμο
Με την ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, δηλαδή των Ειρηνοδικείων και Πρωτοδικείων, προβλέπεται ότι σε κάθε περιφερειακή ενότητα (πρώην νομός) θα λειτουργούν πρωτοβάθμια δικαστήρια, δηλαδή ένα κεντρικό Πρωτοδικείο καθώς και περιφερειακά Πρωτοδικεία, ενώ λαμβάνεται ειδική μέριμνα για νησιωτικές και παραμεθόριες περιοχές.
Ως εκ τούτου, όλα τα Ειρηνοδικεία (64 τον αριθμό) που λειτουργούν σήμερα στις πρωτεύουσες των νομών θα ενσωματωθούν στα Πρωτοδικεία, ενώ κάποια μικρά Ειρηνοδικεία τα οποία, λόγω περιορισμένης ύλης, στην ουσία υπολειτουργούσαν δεν θα αντικατασταθούν με άλλη μορφή.
Τι προβλέπεται στο νομό Αττικής
Στην Αττική, ωστόσο, λόγω του τεράστιου όγκου των δικαστικών υποθέσεων, από τα 13 Ειρηνοδικεία που λειτουργούν σήμερα (Μαρούσι, Χαλάνδρι, Ίλιον, Περιστέρι, Κορωπί, Λαύριο κλπ) προβλέπεται να διατηρηθούν τα 6 και να μετατραπούν σε περιφερειακά Πρωτοδικεία, τα οποία θα εδρεύουν σε Περιστέρι, Μαρούσι, Κορωπί, Λαύριο, Ίλιον και Αγία Παρασκευή. Αυτά θα εκδικάζουν υποθέσεις με αντικείμενο έως 250.000 ευρώ διευκολύνοντας πολίτες και δικηγόρους που δεν θα χρειάζεται να μετακινούνται, ενώ με τον τρόπο αυτό θα αποσυμφορηθεί το μεγαλύτερο Πρωτοδικείο της χώρας, το Πρωτοδικείο Αθηνών, στο οποίο επέρχονται επίσης ριζικές αλλαγές.
Σύμφωνα με όσα προβλέπονται το Πρωτοδικείο Αθηνών θα διχοτομηθεί. Το ένα θα είναι «Ποινικό», θα δικάζει μόνο ποινικές υποθέσεις και το δεύτερο θα είναι «Πολιτικό» και θα δικάζει αστικές, εμπορικές κλπ. υποθέσεις. Το «Ποινικό» θα στεγάζεται στα δικαστήρια της πρώην Σχολής Ευελπίδων και το «Πολιτικό» στο δικαστικό μέγαρο που χτίζεται πίσω από τον Άρειο Πάγο, στην περιοχή της λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Τα δύο Πρωτοδικεία θα έχουν ενιαία διοίκηση, όπως είναι και σήμερα, ενώ οι δικαστές θα υπηρετούν στο Ποινικό ή στο Πολιτικό Πρωτοδικείο για μία διετία.
Παράλληλα προβλέπεται ότι το σύνολο των δήμων του παραλιακού μετώπου της Αθήνας, (Φάληρο, Άλιμος, Γλυφάδα, Βούλα, Καλλιθέα, Ταύρος κ.λπ.), η δικαστική αρμοδιότητα των οποίων ανήκει σήμερα στην Αθήνα, μεταφέρεται στα δικαστήρια του Πειραιά.
Συνολικά πάνω από 1,5 εκατομμύριο πολίτες θα δικάζουν τις υποθέσεις τους στον Πειραιά, κάτι που όπως εκτιμάται θα επιφέρει μεγάλη αποσυμφόρηση στο Πρωτοδικείο της Αθήνας.
«Απαλλαγή» δικαστών από υλικοτεχνικά ζητήματα
Με το νομοσχέδιο επίσης διαχωρίζονται τα δικαστικά-διοικητικά καθήκοντα των προϊσταμένων των Δικαστηρίων από τα διαχειριστικά καθήκοντα, που αφορούν τη συντήρηση και λειτουργία των υλικοτεχνικών υποδομών της Δικαιοσύνης. Οι διοικήσεις των δικαστηρίων απαλλάσσονται από τις αρμοδιότητες διαχείρισης κτιρίων που περνούν στο ΤΑ.Χ.ΔΙ.Κ. (Ταμείο Χρηματοδότησης Δικαστικών Κτιρίων) και η οργάνωση σχετικά με τις προμήθειες και λοιπές ανάγκες «περνά» με διαγωνισμό σε μια εταιρία για κάθε εφετειακή ενότητα. Οι εταιρείες αυτές θα ασχολούνται με προμήθειες υλικών, επισκευές, υλικοτεχνικές υποδομές, ελλείψεις κ.λπ. ώστε οι Διοικήσεις των δικαστηρίων να επικεντρώνονται στα δικαστικά-διοικητικά καθήκοντά τους.
Το δημοψήφισμα των δικαστών
Οι δικαστές αναγνωρίζουν ότι η τομή που επιχειρείται στη Δικαιοσύνη είναι μεγάλης σπουδαιότητας και για το λόγο αυτό η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων έχει καλέσει τα μέλη της να καταθέσουν σχετικές προτάσεις ως σήμερα, Παρασκευή 26 Ιανουαρίου, ενώ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στην τρέχουσα, τόσο κρίσιμη χρονικά περίοδο, κατά την οποία «μεταβάλλεται η Δομή της Ελληνικής Δικαιοσύνης».
«Πρέπει να διαφυλαχθεί η υπηρεσιακή κατάσταση όλων των Δικαστικών Λειτουργών, όπως κατοχυρώνεται συνταγματικά ως έκφανση της αρχής της Δικαστικής Ανεξαρτησίας», τονίζουν.
Όλες οι προτάσεις θα συγκεντρωθούν και θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της ΕΝΔΕ, σε ειδικό χώρο, προς ενημέρωση των δικαστών.
