Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αποτελεί τη συχνότερη ενδοκρινολογική
διαταραχή στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Σύμφωνα με πρόσφατα
δεδομένα αφορά το 9 έως 18% των γυναικών, ενώ συνιστά την κύρια αιτία
διαταραχών περιόδου.
Η ονομασία του συνδρόμου προκύπτει από την εικόνα των ωοθηκών κατά τον
υπερηχογραφικό έλεγχο, όπου παρατηρείται συνήθως μεγαλύτερος από τον
αναμενόμενο αριθμός ωοθυλακίων (δηλαδή των μικρών σάκκων που φυσιολογικά
«φιλοξενούν» τα ωάρια). Επομένως είναι σημαντικό να αποσαφηνίσουμε ότι οι
πολυκυστικές ωοθήκες δεν θα πρέπει να συγχέονται με τις απλές κύστεις ωοθήκης,
γεγονός που σε αρκετές περιπτώσεις δημιουργεί ιδιαίτερο άγχος και ανησυχία.
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αποτελεί μια κατάσταση κατά την οποία οι
ωοθήκες παράγουν μη φυσιολογική ποσότητα ανδρογόνων, δηλαδή ανδρικών
ορμονών που φυσιολογικά στις γυναίκες παράγονται σε μικρότερες ποσότητες.
Η ακριβής αιτία του συνδρόμου δεν είναι ξεκάθαρη.
Σε πολλές περιπτώσεις το
σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει με σωστό τρόπο μία σημαντική ορμόνη, την
ινσουλίνη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα επίπεδα ινσουλίνης να συσσωρεύονται στο
σώμα, γεγονός που με την σειρά του προκαλεί περαιτέρω αύξηση των ανδρογόνων.
Η παχυσαρκία μπορεί επιπλέον να αυξήσει τα επίπεδα ινσουλίνης και να
επιδεινώσει τα συμπτώματα του συνδρόμου. Επίσης φαίνεται ότι μπορεί να
υπάρχει μία γενετική προδιάθεση καθώς σε πολλές οικογένειες οι πολυκυστικές
ωοθήκες έχουν ήδη διαγνωσθεί σε συγγενείς 1ου βαθμού όπως στη μητέρα ή την
αδερφή της γυναίκας.
Συχνότερες εκδηλώσεις του συνδρόμου αποτελούν οι ακανόνιστες περίοδοι ή η
απουσία περιόδου για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, η αυξημένη τριχοφυΐα και
σωματικό βάρος, η ακμή και σε ορισμένες περιπτώσεις η μελανίζουσα ακάνθωση
(υπέρχρωση του δέρματος) σε διάφορα σημεία του σώματος όπως οι μασχάλες και
ο αυχένας. Η υπογονιμότητα αποτελεί μία ξεχωριστή εκδήλωση σε αρκετές
περιπτώσεις και οφείλεται κυρίως στην απουσία ωορρηξίας, δηλαδή της
φυσιολογικής διαδικασίας κατά την οποία οι ωοθήκες «απελευθερώνουν» ένα
ώριμο ωάριο προς γονιμοποίηση περίπου στο μέσον κάθε κύκλου.
Λόγω της πολυπαραγοντικής φύσης και πολυποίκιλης εμφάνισης του συνδρόμου, η
εξατομικευμένη αξιολόγηση, η σωστή διάγνωση και η στοχευμένη αντιμετώπιση
απαιτεί προσεκτική και λεπτομερή διερεύνηση που θα περιλαμβάνει φυσική
εξέταση και λήψη λεπτομερούς ιστορικού της ασθενούς, διακολπικό
υπερηχογράφημα, καθώς επίσης και απλές αιματολογικές εξετάσεις προς
αξιολόγηση των επιπέδων διαφόρων ορμονών αλλά και άλλων αιματολογικών
δεικτών όπως η γλυκόζη, η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια.
Συνεπώς, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι προκειμένου να τεθεί η διάγνωση του συνδρόμου
απαιτείται η συνδυαστική εκτίμηση διαφόρων παραμέτρων και όχι απλά η
παρουσία “πολλών” ωοθυλακίων στην ωοθήκη κατά την υπερηχογραφική εξέταση.
Παρόλο που σε πολλές περιπτώσεις το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
παρουσιάζει ήπια συμπτωματολογία, η παρουσία του έχει συσχετισθεί με αυξημένη
πιθανότητα εμφάνισης ορισμένων καταστάσεων κατά τη μετέπειτα ζωή όπως ο
σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η αρτηριακή υπέρταση, καρδιαγγειακά
προβλήματα, ο διαβήτης κύησης και η νεοπλασία του ενδομητρίου λόγω
παρατεταμένης απουσίας της εμμήνου ρύσεως. Επιπρόσθετα, δεν θα πρέπει να
υποτιμώνται ζητήματα αισθητικής φύσεως που ενδέχεται να επηρεάσουν
σημαντικά την ζωή της γυναίκας τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Αν και δεν υπάρχει προς το παρόν οριστική θεραπεία για το σύνδρομο
πολυκυστικών ωοθηκών, απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βελτιώσουν
σημαντικά τα συμπτώματα και να μειώσουν τον κίνδυνο μακροχρόνιων επιπλοκών.
Ο υγιεινός τρόπος ζωής με σωστή και ισορροπημένη διατροφή, η ένταξη της
σωματικής άσκησης στην καθημερινότητα και η διατήρηση φυσιολογικού
σωματικού βάρους αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο και συμβάλλουν με πολλαπλά
οφέλη στη συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Παράλληλα, τα αντισυλληπτικά δισκία ή σκευάσματα που βελτιώνουν τη δράση της ινσουλίνης μπορεί να επιδράσουν θετικά μέσω της ρύθμισης του ορμονικού περιβάλλοντος. Εφόσον οι περίοδοι δεν αποκατασταθούν παρά τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και υπάρχει επιθυμία για εγκυμοσύνη, πρόκληση ωορρηξίας μπορεί να επιτευχθεί μέσω διαφόρων θεραπευτικών επιλογών με ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο.
Αξίζει να σημειωθεί, πως παρά το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις η αρχική
διάγνωση λαμβάνει χώρα στα πλαίσια διερεύνησης υπογονιμότητας, η
αντιμετώπιση θα πρέπει να είναι ολιστική και να στοχεύει στην βελτίωση της
ψυχικής και σωματικής ευεξίας της γυναίκας. Η έγκαιρη διάγνωση και η
εξατομικευμένη αντιμετώπιση που θα περιλαμβάνει ένα μακροχρόνιο πλάνο
παρακολούθησης και ισορροπημένου τρόπου ζωής αποτελεί τον πιο καθοριστικό
παράγοντα όχι μόνο για την επίτευξη μιας φυσιολογικής και υγιούς εγκυμοσύνης
αλλά και για την σημαντική μείωση της πιθανότητας εμφάνισης νοσηρότητας στο
απώτερο μέλλον.
Στράτος Νεονάκης, MD
Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος
Ειδικός Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και Εμβρυομητρικής Ιατρικής
Επιστημονικός Υπεύθυνος Μαιευτικού-Γυναικολογικού τμήματος πολυϊατρείου
“BIOGNOSIA”
