– Όπως κάθε Πέμπτη έτσι και σήμερα ήρθαν στο χώρο μας τα παιδιά της ΣΤ’ τάξης του 1ου Δημοτικού Σχολείου Περάματος.
Μεγάλα παιδιά αγαπημένα, γνώριμα γιατί είχαν ξανάρθει κι άλλες φορές παλιότερα, και είχαμε συζητήσει διάφορα θέματα.
Αυτή τη φορά το θέμα της συζήτησης μας ήταν η διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων παλιότερα, κατά τη διάρκεια της “Μεγάλης Σαρακοστής”.
Αφού λοιπόν μιλήσαμε γενικά, εξηγήσαμε ότι μετά από το Τριώδιο, δηλαδή, τις τρείς εβδομάδες πριν την “Μεγάλη Αποκριά ” οι άνθρωποι προετοιμάζονταν για την “Μεγάλη Σαρακοστή” .
Την τελευταία Κυριακή που αποκριγιόναμε εντυνόμαστε και μασκαράδες. Μετά από το τραπέζι της Μεγάλης Αποκριάς, όπου ήταν πλουσιοπάροχο και κάθονταν όλη η οικογένεια στενή & ευρύτερη και διασκέδαζαν, τρώγοντας πίνοντας, & παίζοντας παιχνίδια διάφορα, και πειράζοντας “με ασίζικα ο ‘γεις τον άλλο ” όλη μέρα.
Όταν τελείωνε η διασκέδαση, δεν μάζευαν το τραπέζι το άφηναν όπως ήταν και λίγο πριν τις 12.00 τα μεσάνυχτα, ξυπνούσε τα παιδιά η μαμά τους, για να φάνε ότι είχε απομείνει από το αποκριάτικο τραπέζι….
Την επόμενη ήταν η Καθαρή Δευτέρα, ξεκινούσε η νηστεία και δεν έπρεπε να πετάξουν τίποτα από το αποκριάτικο τραπέζι…
Αυτό το έθιμο είχαν στο ορεινά χωριά του Μυλοποτάμου, στο πεδινό Μυλοπόταμο δεν την είχαν αυτή τη συνήθεια όπως διαπιστώσαμε.
Αρχής γενομένης λοιπόν η διήγηση, από το πρωινό που έπαιρναν τις μέρες της Σαρακοστής όπου δεν μπορούσαν να πιούν γάλα ή να φάνε τυρί, όλοι είχαν να πούνε τη δική τους εκδοχή.
– Αυτό που είχε μάλλον την πρώτη θέση ήταν “ο χυλός” όπου διαπιστώσαμε ότι ήταν μία superfood τροφή, όπως θα λέγαμε σήμερα…..
– “Ηταν μια κρέμα με αλεύρι καβουρδισμένο όπου είχε μέσα ζάχαρη σουσάμι & ξηροκάρπια καβουρδισμένα, σταφίδες κανέλα γαρύφαλλα ό,τι είχε παιδί μου ο καθένας”!!!
-Τηγανίτες με μέλι ή πετιμέζι.
– Τηγανόψωμο
– Βραστάρια ( φασκόμηλο, δίκταμο, χαμομήλι,δυόσμος, λε με παξιμάδι.
-Λουκουμάδες
-Λαδόστακα ή Μπαζίνα (αλεύρι με νερό & λάδι στο τηγάνι με ιδιαίτερη τεχνική φτιαγμενο)
– Ντάκος με λάδι αλάτι & ελιές.
Αυτά ήταν κυρίως τα πρωινά τους όταν ήταν παιδιά οι ηλικιωμένοι μας δηλαδή πριν από 85, 90 χρόνια.
– Το “κολατσό” μας ήταν κυρίως ψωμί, σκέτο ή με διάφορες παραλλαγές όπως μια φέτα φωμί με λάδι ή αλάτι ή μπελτέ ή ζάχαρη ή γλυκό του κουταλιού απλωμένο πάνω, ή ελιές και ψωμί και κρεμμύδι ή παπούλες ή αγκινάρα, μαρούλι, η βρεχτοκουκια, “το βρισκούμενο” δηλαδή παιδιά μου!!!
– Το μεσημεριανό ήταν “λιτό” για όσους δούλευαν στα χωράφια, μιας και σχεδόν όλοι τους ήταν αγρότες ή κτηνοτρόφοι, έπαιρναν στο βουργιάλι λίγο ψωμί & ελιές μέχρι το βράδυ που θα γύριζαν στο σπίτι τους, όπου έτρωγαν φαγητό μαγειρεμένο.
– “Γιατί παιδί μου εμείς δουλεύαμε από ήλιο ως ήλιο, δύσκολα χρόνια”!!!
Οι υπόλοιποι στο σπίτι, εν προκειμένω τα παιδιά έτρωγαν ότι είχε μαγειρέψει ή μάνα τους.
Εξέχουσα θέση στη διατροφή τους είχαν τα χόρτα, μιας και ήταν σε αφθονία στη φύση την εποχή αυτή, με παραλλαγές πολλές, έφτιαχναν διάφορα πιάτα.
– Χόρτα ωμά, βραστά, τσιγαριαστά.
– Τα τσιγαριαστά τα έφτιαχναν, χορτοπιτάκια, επίσης πιτάκια πεντανόστιμα έκαναν και την γλυκοκολοκύθα που την έτρωγαν και τηγανιτή.
– Τα όσπρια είχαν επίσης σπουδαία θέση στη διατροφή των ανθρώπων μέσα στη Σαρακοστή, αφού εσπέραν και ήταν δικής τους παραγωγής.
Όσπρια σκέτα, όσπρια με ρύζι, όσπρια ανακατεμένα, βραστά, κοκκινιστά, με λαδολέμονο. Επίσης τα τουρσουλούδικα ήταν μέρος της διατροφής τους, τα οποία ήταν χορταρικά ή λαχανικά αφυδατωμένα από το προηγούμενο καλοκαίρι όπου τα ενυδάτωναν και τα μαγείρευαν μέσα στη Σαρακοστή, όπως φασολάκια μπάμιες βλήτα ντομάτες κλπ
– Επίσης αφυδάτωναν και φρούτα, τα έκοβαν φέτες αχλάδια μήλα κλπ όταν είχαν αφθονία τα αφυδάτωναν και τα έτρωγαν αφού πρώτα τα έβαζαν στο νερό για μία νύχτα και ενυδατώνονταν
Αποξηραμένο χταπόδι όποιοι είχαν τη δυνατότητα να πιάνουν χταπόδια τα ξέραναν στον ήλιο τα πλοκάμια τους και τα φύλλαγαν για το χειμώνα όπου πάλι τα ενυδάτοναν και στη συνέχεια τα μαγείρευαν.
– Μεγάλης διατροφικης αξίας ήταν και οι χοχλιοί με πατάτες πλιγούρι, βλήτα, κολοκυθάκια κλπ
– Βρεχτοκούκια, χαρούπια ωμά ή χαρούπια φούρνισμένα, & στραγάλια που έφτιαχναν οι ευφάνταστες & πανάξιες γυναίκες.
– Πατάτες, πολλές πατάτες, μιας και η καλλιέργεια τους δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και μπορούσαν να τις έχουν σε αφθονία. Μαγειρεύονταν με πολλούς τρόπους, οφτές στη χόβολη βραστές, κοκκινιστές ή τσιγαριστές στο “πήλινο τσακάλι” σιγοψήνονταν στην καρβουνιστιά, και ψητές όταν είχαν την δυνατότητα να ανάψουν φούρνο με διάφορα συνδυασμούς.
– Τετάρτη και Παρασκευή νήστευαν και το λάδι αυστηρά.
– Μετά από πολύ κουβέντα με τους ηλικιωμένους, μας όπως είπε ο κύριος Μανώλης “έτρωγαμε ότι μας έδινε η φύση, ό,τι καλλιεργούσαμε εμείς ή ό,τι έβρισκαμε….” αυτοφυές δηλαδή!!!
– “Σαν μικρά παιδιά που είμαστε εψάχναμε και εβρίσκαμε βλασταράκια και τα καθάριζαμε και τα τρώγαμε, γερατζούνια, σαντραλίδες, κοφινιδες, ήταν όλα τόσο νόστιμα, αντί τα γλυφιτζουρια & τα ξαρέσκεια που δίνουνε σήμερο τω κοπελιω”
Τα παιδιά άκουγαν και εξηγούσαμε το καθετί γιατί δεν ήξεραν τα περισσότερα τι είναι…. ούτε η δασκάλες τους δεν είχαν ακούσει για τα περισσότερα από αυτά τα φαγητά.
-Έτσι είχαν τα πράγματα, αν θέλουμε να μιλάμε για “Κρητική Διατροφή” ή οποία έχει αλλάξει εντελώς τα τελευταία 50 – 60 χρόνια και μαζί ο τρόπος ζωής μας, με όσα καλά και κακά συνεπάγονται αυτές οι αλλαγές.
– Δεν θα μπορούσε να λείπει η μόνιμη επωδός του κ.Γιώργου που νομίζω τους εκφράζει όλους και κάθε φορά το λέεικάποιομε το δικό του μοναδικό τρόπο.. “στον πόλεμο που φτάξαμε εμείς παιδιά μου, ήταν όλα τόσο δύσκολα… και είχαμε πείνα παιδιά μου, μεγάλη πείνα….γιαυτό να εκτιμάτε αυτά που έχετε και να νιώθετε ευγνωμοσύνη γιατί δεν είναι τίποτα δεδομένο”!!!
Άυτή ήταν άλλη μια χρήσιμη συνάντηση, όπως όλες άλλωστε με τους πολύτιμους παπουδογιαγιάδες μας!!!
Ευχαριστούμε τον Διευθυντή του Σχολείου κ.Γιάννη Βουμβουλάκη τις δασκάλες που συνόδευσαν τα παιδιά κ.Ελένη Λυρώνη & Ελένη Τσίρμπα – Αναγνώστου, και φυσικά τους πολύτιμους παπουδογιαγιάδες για τα σπουδαία “μαθήματα ζωής που μας δίνουν καθημερινά με τη στάση τους”!!!
Η υπεύθυνη της Δομής
Εμμανουέλα Μαθιουδακη
