Χρονιά-ρεκόρ μπορεί να χαρακτηριστεί το 2023 ως προς τις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στα αεροδρόμια Χανίων και Ηρακλείου, σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα της έρευνας τουρισμού δυτικής Κρήτης για το 2023 που υλοποιήθηκε από το Παρατηρητήριο Τουρισμού Δυτικής Κρήτης και συντονίστηκε από το ΜΑΙΧ.
Στα βασικά συμπεράσματα των ερευνητών εκφράζεται η υπεροχή των Σκανδιναβών στις αεροπορικές αφίξεις στα Χανιά και των Γερμανών και Βρετανών στο Ηράκλειο. Ειδικότερα, το 37% των αλλοδαπών τουριστών στο αεροδρόμιο Χανίων προέρχονται από Σκανδιναβικές χώρες, ενώ το 55% των αλλοδαπών τουριστών στο αεροδρόμιο Ηρακλείου προέρχονται από Γερμανία, Βρετανία και Γαλλία. Μάλιστα, οι μισοί αλλοδαποί τουρίστες έχουν ξαναεπισκεφτεί τη Δυτική Κρήτη. Αυτοί αγοράζουν περισσότερο τα τοπικά αγροτικά προϊόντα, ενώ εννέα στους δέκα επισκέπτες θα ξαναεπισκέπτονταν την περιοχή και θα τη σύστηναν σε συγγενείς και φίλους.
Μολονότι το επίπεδο ικανοποίησης των επισκεπτών είναι αυξημένο, κυρίως για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στα τουριστικά καταλύματα, την ποιότητα των τοπικών αγροτικών προϊόντων, τη φιλοξενία των ντόπιων ανθρώπων, καθώς και την ηρεμία και ασφάλεια του τόπου, δε λείπουν τα παράπονα για τις υποδομές, τη στάθμευση και την έλλειψη χώρων πρασίνου. Ενδεικτικό είναι πως οι μισοί τουρίστες που έχουν ξαναεπισκεφτεί την περιοχή δεν επισκέπτονται την παραλία του Μπάλου, ενώ δύο στους πέντε δεν επισκέπτονται τις παραλίες Φαλασάρνων και Ελαφονησίου κυρίως λόγω του αρνητικού αντίκτυπου του υπερτουρισμού. Επίσης, οι επισκέπτες εξέφρασαν δυσαρέσκεια σχετικά με την κακή κατάσταση οδικού δικτύου και σήμανσης, κυκλοφοριακή συμφόρηση, ανεπαρκή υποδομή ποδηλατόδρομων, συστήματος περισυλλογής και αποκομιδής απορριμμάτων κ.ά.
Επέκταση της σεζόν
Αξίζει να σημειωθεί ότι περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαπούς επισκέπτες δηλώνουν πως θα επισκέπτονταν την περιοχή και κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, αν υπήρχε απευθείας ανταπόκριση από την πόλη τους, ενώ πάνω από τους μισούς τουρίστες θα ενδιαφερόντουσαν για αειφόρες μορφές τουρισμού.
Οικονομικά χαρακτηριστικά
Τα ευρήματα της έρευνας του 2023 έχουν ιδιαίτερη αξία, καθώς αποτυπώνουν τις εκτιμήσεις, τις προσδοκίες, αλλά και τις προτιμήσεις επισκεπτών. Σκιαγραφώντας το οικονομικό προφίλ των αλλοδαπών επισκεπτών της Κρήτης και αναλύοντας τις προσδοκίες και τη συνολική τους εμπειρία καθ’ όλη τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου που ολοκληρώθηκε, οι απώλειες εσόδων από τη μείωση των δαπανών κατά 10% κυρίως λόγω αύξησης κόστους προϊόντων διατροφής και ενέργειας και την ελαφρά μείωση των διανυκτερεύσεων αντισταθμίζονται σε κάποιο βαθμό από την αύξηση των συνολικών αφίξεων.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι μισοί επισκέπτες δεν προτιμούν κανένα πακέτο διατροφής στα τουριστικά καταλύματα. Παράλληλα, έξι στους δέκα αλλοδαπούς τουρίστες θεωρούν πολύ καλές τις τιμές σε σχέση με την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών συγκριτικά με ανταγωνιστικούς προορισμούς. Σημαντική αύξηση προτίμησης τουριστικών καταλυμάτων καταγράφεται κυρίως στην πόλη των Χανίων, αλλά και στην περιοχή της Κισσάμου.
Τέλος, το 80% των επισκεπτών είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με μέσο οικογενειακό εισόδημα στα 80.000 ευρώ.
Τι ξοδεύουν
Ελαφρά μειωμένος είναι ο αριθμός ημέρων, σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, που πραγματοποιούν οι αλλοδαποί τουρίστες κατά τη διάρκεια των διακοπών τους, αφού οι αλλοδαποί τουρίστες πραγματοποίησαν κατά μέσο όρο 9 διανυκτερεύσεις φέτος, εμφανίζοντας μια τάση να μειώνονται οι πολυήμερες διακοπές, με τους μισούς περίπου από αυτούς να στρέφονται προς τις εβδομαδιαίες διακοπές. Το συγκεκριμένο πακέτο διακοπών σημείωσε αύξηση σε σχέση με την περυσινή περίοδο, κυρίως λόγω της σχετικής αύξησης των οργανωμένων διακοπών μέσω ταξιδιωτικών πρακτόρων και γραφείων, με ένα ποσοστό άνω του 40% των τουριστών να τα προτιμάει.
Η μέση δαπάνη των επισκεπτών μειώθηκε περίπου κατά 10% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, κυρίως λόγω του υψηλού κόστους ενέργειας και πρώτων υλών (ο διατροφικός δείκτης έχει φτάσει σε διψήφιο ποσοστό), αλλά και του κόστους των αεροπορικών εισιτηρίων και των τουριστικών καταλυμάτων. Η μείωση των δαπανών καθώς και των διανυκτερεύσεων δεν απέφερε όμως τον ανάλογο αρνητικό αντίκτυπο στην τοπική οικονομία, λόγω της μεγάλης αύξησης των αφίξεων των αλλοδαπών τουριστών.
Ο κλάδος της εστίασης φαίνεται να επηρεάστηκε περισσότερο, ενώ τα ενοικιαζόμενα οχήματα εμφάνισαν κι αυτά μείωση σε σχέση με την περυσινή σεζόν, όμως το περυσινό έτος, λόγω της μη διαθεσιμότητας επαρκών οχημάτων και της συνεπακόλουθης αύξησης των τιμών δεν μπορεί να αποτελέσει έτος σύγκρισης γι’ αυτόν τον κλάδο.
Αύξηση χρήσης ενοικιαζόμενων οχημάτων
Λόγω της σχετικής μείωσης των τιμών στον κλάδο αυτό, οι τουρίστες κάνουν χρήση ενοικιαζόμενων οχημάτων κατά μέσο όρο 7 ημέρες, μία ημέρα παραπάνω απ’ ό,τι πέρυσι, για να επισκεφτούν κυρίως τις παραλίες του Ελαφονησίου, του Μπάλου και των Φαλασάρνων, με μειωμένα όμως ποσοστά σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, αλλά και διάφορα μουσεία και εκκλησίες. Αξιοσημείωτο είναι ότι από αυτούς που έχουν ξαναεπισκεφτεί τη Δυτική Κρήτη, οι μισοί δεν επέλεξαν να επισκεφτούν πάλι την παραλία του Μπάλου και ένα ποσοστό λίγο πιο πάνω από το 20% δεν προτίμησαν να ξαναπάνε στις παραλίες των Φαλασάρνων και του Ελαφονησίου, υποδεικνύοντας, μεταξύ άλλων, και τη μη ικανοποίησή τους από τις προσφερόμενες υπηρεσίες, καθιστώντας απαραίτητη την αειφορική διαχείριση των προορισμών αυτών, δεδομένου όχι μόνο του πολύ μεγάλου αριθμού αφίξεων αλλοδαπών τουριστών, αλλά και των μειώσεων των επαναλαμβανόμενων επισκέψεων, που ίσως να κρύβεται μια απογοήτευση από την προηγούμενή τους επίσκεψη, κυρίως λόγω του φαινομένου του υπερτουρισμού.
Σταθερό το ποσοστό Airbnb
Σημαντικά υψηλό είναι το ποσοστό των αλλοδαπών επισκεπτών που θα ενδιαφερόντουσαν για εναλλακτικές μορφές τουρισμού και δραστηριότητες, καθώς οι περισσότεροι εξέφρασαν θετική άποψη και ότι θα ενδιαφερόντουσαν από πολύ έως πάρα πολύ για αειφόρες μορφές τουρισμού. Εννέα στους δέκα αλλοδαπούς τουρίστες όχι μόνο θα επιθυμούσε να ξαναεπισκεφτεί τη Δυτική Κρήτη, αλλά θα το σύστηνε ανεπιφύλακτα σε συγγενείς και φίλους.
Επίσης, πάνω από τους μισούς αλλοδαπούς επισκέπτες δηλώνουν ότι θα επισκέπτονταν την περιοχή και κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου αν υπήρχε απευθείας ανταπόκριση από την πόλη τους, γεγονός που αναδεικνύει τη δυναμική του προορισμού για επέκταση της τουριστικής περιόδου. Η ποιότητα των υπηρεσιών στα τουριστικά καταλύματα, η ποιότητα των τοπικών αγροτικών προϊόντων, η φιλοξενία των ντόπιων ανθρώπων, καθώς η ηρεμία και η ασφάλεια του τόπου αξιολογούνται πολύ θετικά κατά τη διάρκεια παραμονής τους.
Σταθεροποίηση προτιμήσεων παρατηρούμε στον τύπο καταλύματος, αλλά και στα πακέτα διαμονής που προτιμούν οι αλλοδαποί τουρίστες. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει σταθεροποίηση στα ποσοστά των τουριστών που προτιμούν το λεγόμενο πακέτο “all inclusive” αρκετά κάτω του 20%, με τους μισούς σχεδόν αλλοδαπούς επισκέπτες να μην προτιμάνε κανένα πακέτο. Καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή του “all inclusive” παραμένει η συνοδεία παιδιών κάτω των 15 ετών και η προσέλευση οργανωμένων ομάδων επισκεπτών.
Σταθερό παραμένει το ποσοστό των αλλοδαπών τουριστών που προτιμούν τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις τύπου Airbnb, αφού περίπου ένα 15% των επισκεπτών επιλέγει να διαμένει σε τέτοια καταλύματα. Τα ξενοδοχεία παραμένουν στην πρώτη θέση των προτιμήσεων των τουριστών, με σχεδόν έξι στους δέκα τουρίστες να τα επιλέγουν, ενώ περίπου δύο στους τρεις τουρίστες προτιμούν πολυτελή ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων. Το ποσοστό αυτών που επιλέγουν ενοικιαζόμενα διαμερίσματα/δωμάτια παραμένει κοντά στο 15%.
Αναφορικά με τη συνοδεία διακοπών, σχεδόν οι μισοί αλλοδαποί επισκέπτες πραγματοποιούν διακοπές με τον/τη σύζυγο, ενώ το 17% προτιμάει τις οικογενειακές διακοπές με παιδιά.
Ένας στους τέσσερις τουρίστες επιλέγει να κάνει διακοπές με φίλους/συγγενείς, ενώ γύρω στο 4% είναι το ποσοστό αυτών που επιλέγουν να πραγματοποιήσουν διακοπές μόνοι τους. Τα ποσοστά παραμένουν σχεδόν ίδια με πέρυσι.
Επιλέγουν τοπικά προϊόντα
Σχετικά με τα τοπικά αγροτικά προϊόντα, ο αλλοδαπός τουρίστας μένει πολύ ικανοποιημένος από τα τοπικά χαρακτηριστικά των προϊόντων αυτών, ενώ προβαίνει και σε αγορά αυτών, με το ελαιόλαδο, τα τοπικά τυριά, το κρασί, το μέλι, τα λαχανικά, τον φυσικό χυμό πορτοκαλιού, την τσικουδιά και τα βότανα/μπαχαρικά να συνεχίζουν και φέτος να προτιμώνται περισσότερο από τους αλλοδαπούς τουρίστες, ενώ ιδιαίτερη δυναμική παρουσιάζουν φέτος τα τοπικά τυριά.
Μάλιστα, ένα αξιοσημείωτο στοιχείο είναι ότι η πλειοψηφία των τουριστών που έχουν ήδη ξαναεπισκεφτεί τη Δυτική Κρήτη αγοράζουν περισσότερο τα τοπικά αγροτικά προϊόντα απ’ ό,τι οι τουρίστες που επισκέπτονται την περιοχή για πρώτη φορά, γεγονός που αναδεικνύει την εμπιστοσύνη που δείχνουν οι επισκέπτες στα κρητικά ποιοτικά αγροτικά προϊόντα.
Η έρευνα
Η έρευνα και ανάλυση υλοποιήθηκε από το Παρατηρητήριο Τουρισμού Δυτικής Κρήτης και συντονίστηκε από το Τμήμα Οικονομίας & Διοίκησης του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων (ΜΑΙΧ), σε συνεργασία με το Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης, το Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ), μέλη του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης και την Ανώτερη Σχολή Τουριστικής Εκπαίδευσης Κρήτης (ΑΣΤΕΚ).
Το Παρατηρητήριο Τουρισμού Δυτικής Κρήτης λειτουργεί πάνω από μία δεκαετία με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Κρήτης και της Ένωσης Ξενοδόχων Χανίων, ενώ συμμετέχει επίσης το Οικονομικό Επιμελητήριο Δυτικής Κρήτης και το Επιμελητήριο Χανίων. Για την ανάλυση της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο αεροδρόμιο Χανίων (“Ι. Δασκαλογιάννης”) έχουν συμπεριληφθεί 5.000 έγκυρα ερωτηματολόγια, μεταφρασμένα σε διάφορες γλώσσες, από ερευνητές του ΜΑΙΧ και του Πολυτεχνείου Κρήτης. Η έρευνα αυτή χρηματοδοτήθηκε από το Τμήμα Τουρισμού Π.Ε. Χανίων/Περιφέρεια Κρήτης.
Για την ομαλή διεξαγωγή της έρευνας υπήρχε συνεχής υποστήριξη από τη Fraport Greece και το προσωπικό του αερολιμένα Χανίων. Αναφορά γίνεται επίσης στις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών που έχουν δημοσιευτεί από την Fraport Greece του αεροδρομίου Χανίων και από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας Ηρακλείου, με σκοπό να αξιολογήσει τη φετινή τουριστική κίνηση στην Κρήτη και να τη συγκρίνει με την προηγούμενη περίοδο του 2022.
Πόσοι και από πού ήρθαν
Γερμανοί στο Ηράκλειο, Σκανδιναβοί στα Χανιά
Αναφορικά με τις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στο αεροδρόμιο Ηρακλείου και με βάση τα πρόσφατα στοιχεία της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας Ηρακλείου, για το έτος 2023, καταγράφεται πολύ υψηλός αριθμός αφίξεων, της τάξεως των 3,6 εκατ. αφίξεων, σημειώνοντας αύξηση κατά 6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Γερμανοί, Βρετανοί και Γάλλοι απαρτίζουν την πρώτη τριάδα, καταλαμβάνοντας το 55% επί των συνολικών αφίξεων, με τους Γερμανούς να συνεχίζουν να παραμένουν στην κορυφή της λίστας με 29%, σημειώνοντας όμως μια σημαντική πτώση της τάξεως του 4% σε σχέση με την περυσινή περίοδο. Βρετανοί και Γάλλοι ακολουθούν με ποσοστά αύξησης 7% και 11% αντίστοιχα.
Σχετικά με τις άλλες εθνότητες, οι Ολλανδοί παραμένουν στην τέταρτη θέση με ποσοστό 6% επί των συνολικών αφίξεων, καταγράφοντας όμως μια οριακή μείωση σε σχέση με την περυσινή περίοδο, όπως σημαντική πτώση καταγράφεται και από τους Ελβετούς κατά 21%.
Αντίθετα, η πλειοψηφία των υπόλοιπων κύριων εθνοτήτων καταγράφουν διψήφιο ποσοστό αύξησης, με σημαντικότερη αυτή των Πολωνών κατά 22% και Αυστριακών κατά 20%, ανεβαίνοντας στην πέμπτη και έκτη θέση αντίστοιχα, ενώ πολύ ενθαρρυντική είναι η αύξηση των Ρουμάνων, που πλασάρονται στην πρώτη δωδεκάδα επί των συνολικών αφίξεων για πρώτη φορά.
Οι Ρώσοι, οι οποίοι τα προηγούμενα χρόνια ήταν σταθερά στην τέταρτη θέση επί των συνολικών αφίξεων, λόγω της στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία και των επακόλουθων κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρουσιάζουν και φέτος μηδενικές αφίξεις, όταν το 2019 προσέγγιζαν τις 270 χιλ. αφίξεις.
Σχετικά με τις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στο αεροδρόμιο Χανίων και με βάση τα πρόσφατα στοιχεία της Fraport Greece για την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2023, καταγράφεται ρεκόρ αφίξεων ξεπερνώντας τα 1,4 εκατ. αφίξεις και σημειώνοντας αύξηση 9% σε σχέση με την περυσινή περίοδο, όπου είχαν σημειωθεί 1,3 εκατ. αφίξεις.
Η φετινή αύξηση, σε σχέση με το 2022, οφείλεται τόσο από τους Σκανδιναβούς όσο και από τους μη Σκανδιναβούς, οι οποίοι σημειώνουν ισόποσο ποσοστό αύξησης. Ειδικότερα από τους Σκανδιναβούς, τη μεγαλύτερη αύξηση σημειώνουν οι Νορβηγοί με 30% και ακολουθούν Σουηδοί και Φιλανδοί με ποσοστά αύξησης 8% και 6%, αντίστοιχα.
Αντίθετα, μείωση καταγράφουν οι Δανοί κατά 5%, παραμένοντας όμως στη δεύτερη θέση επί των συνολικών αφίξεων. Γενικά, παρατηρούμε ότι οι Σκανδιναβοί σταθεροποιούνται κοντά στο 37% επί των συνολικών αφίξεων μετά την εποχή του κορωνοϊού, όταν πριν το ποσοστό τους είχε εδραιωθεί γύρω στο 50%.
Το γεγονός αυτό δε σημαίνει ότι οι αφίξεις των Σκανδιναβών μειώνονται, αλλά ότι οι αφίξεις των μη Σκανδιναβών αυξάνονται με πολύ πιο γοργούς ρυθμούς.
Αναφορικά με τις κύριες εθνότητες των μη Σκανδιναβών, Πολωνοί και Γερμανοί είναι αυτοί που σημειώνουν σημαντικά ποσοστά αυξήσεων με 10% και 6%, αντίστοιχα, ενώ οι Βρετανοί, οι οποίοι συνεχίζουν και παραμένουν στην πρώτη θέση επί των συνολικών αφίξεων, καταγράφουν μια μικρή αύξηση. Σχετικά με τις υπόλοιπες εθνότητες, ενθαρρυντικές είναι οι αυξήσεις των Ρουμάνων, Αυστριακών και Κυπρίων με διψήφια ποσοστά αύξησης σε σχέση με την περυσινή περίοδο, ενώ έχουμε και την προσέλκυση νέων αγορών, αφού για πρώτη φορά επισκέπτονται τη Δυτική Κρήτη αλλοδαποί επισκέπτες που προέρχονται από το Λουξεμβούργο.
Το προφίλ των επισκεπτών
Οι μισοί είχαν επισκεφτεί την Κρήτη και στο παρελθόν
Οι τουρίστες που προτιμάνε το αεροδρόμιο Χανίων ως τελικό προορισμό για τις διακοπές τους παρουσιάζουν μια σταθεροποιητική τάση ως προς το προφίλ τους σε σχέση με την περυσινή τουριστική περίοδο, σε σημείο να μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι οι όποιες ανακατατάξεις συντελέστηκαν στην περίοδο 2020-2022 έχουν παγιωθεί και βρισκόμαστε πλέον σ’ ένα καινούργιο σημείο ισορροπίας.
Έτσι και φέτος καταγράφεται υψηλό το ποσοστό των αλλοδαπών τουριστών που επισκέπτονται τη Δυτική Κρήτη για πρώτη φορά, κυρίως λόγω της μειωμένης συμμετοχής Σκανδιναβών τουριστών, μετά την κορωνοϊού εποχή, που παραδοσιακά προτιμάνε να ξαναεπισκέπτονται τον συγκεκριμένο προορισμό. Σχεδόν οι μισοί αλλοδαποί τουρίστες επισκέπτονται τη Δυτική Κρήτη για πρώτη φορά. Το ποσοστό αυτό ενισχύεται από την αύξηση των επισκεπτών από το Η.Β., τη Γερμανία και την Πολωνία.
Σχετικά με τις ηλικιακές κατηγορίες, τέσσερις στους δέκα τουρίστες είναι νεαρής ηλικίας έως 34 ετών, ενώ υπάρχει διπλασιασμός των ηλικιωμένων επισκεπτών άνω των 65 ετών σε σχέση με το περυσινό έτος. Σχεδόν τρεις στους τέσσερις αλλοδαπούς επισκέπτες που έρχονται στη Δυτική Κρήτη είναι παντρεμένοι ή βρίσκονται σε σχέση, όταν πέρυσι δύο στους τρεις ανήκαν σε αυτήν την κατηγορία. Αναφορικά με τη μορφή εργασίας, δύο στους τρεις τουρίστες απασχολούνται με πλήρη απασχόληση, το 6% των επισκεπτών απασχολείται με μερική απασχόληση, ένας στους δέκα δηλώνει αυτοαπασχολούμενος, ίδιο είναι και το ποσοστό των φοιτητών (είτε εργάζονται είτε όχι), ενώ 5% είναι συνταξιούχοι. Τα ποσοστά αυτά είναι ίδια με το προηγούμενο έτος, εκτός από τους συνταξιούχους, οι οποίοι έχουν σχεδόν διπλασιαστεί.
Αναφορικά με το μορφωτικό επίπεδο, δεν παρατηρούνται κάποιες σημαντικές μεταβολές. Τέσσερις στους δέκα αλλοδαπούς επισκέπτες είναι απόφοιτοι πανεπιστημιακής σχολής, ενώ τέσσερις στους δέκα τουρίστες έχουν ολοκληρώσει μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές. Το 16% είναι τελειόφοιτοι λυκείου, 5% τελειόφοιτοι γυμνασίου, ενώ το ποσοστό εκείνων που έχουν τελειώσει μόνο το δημοτικό ή δεν έχουν καμία τυπική εκπαίδευση φτάνει μόλις το 1,5%.
Ο μέσος όρος του εισοδηματικού τους επιπέδου παραμένει πολύ υψηλός στα 80.000 ευρώ, κυρίως λόγω της αύξησης των αλλοδαπών τουριστών που προέρχονται από χώρες της Αμερικής, του Καναδά και της Αυστραλίας, οι οποίοι είναι και πολύ υψηλού εισοδηματικού προφίλ. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σχεδόν το 1/3 των επισκεπτών στην περιοχή μας δηλώνει εισόδημα πάνω από 100.000 ευρώ.
Ομάδα συγγραφής και ανάλυσης
* Δρ. Γεώργιος Μπαουράκης, διευθυντής ΜΑΙΧ.
* Γεώργιος Αγγελάκης, ερευνητής Τμ. Οικονομίας και Διοίκησης ΜΑΙΧ, υπ. διδάκτωρ Τμ. Διοικητικής Επιστήμης & Τεχνολογίας, ΕΛΜΕΠΑ.
* Περικλής Δράκος, ΕΔΙΠ, Τμ. Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
* Καθ. Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, ακαδημαϊκός, διευθυντής Εργ. Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης & Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης του Πολυτεχνείου Κρήτης, Audencia Business School, France.
Ομάδα επιστημονικής υποστήριξης
* Δρ. Κυριάκος Κώτσογλου, αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού και Ηλ. Διακυβέρνησης, Περιφέρεια Κρήτης.
* Επ. καθηγητής Χρήστος Λεμονάκης, διευθυντής Εργαστηρίου Διοικητικής Οικονομικής και Συστημάτων Αποφάσεων, Τμ. Διοικητικής Επιστήμης & Τεχνολογίας, ΕΛΜΕΠΑ.
* Αν. καθηγητής Γεώργιος Ατσαλάκης, Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης, Πολυτεχνείο Κρήτης.
* Καθηγητής Χρυσοβαλάντης Γαγάνης, Τμ. Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
* Αν. καθηγητής Ανδρέας Παναγόπουλος, Τμ. Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
* Αν. καθηγητής Δημήτριος Στυλίδης, Τμ. Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
* Επ. καθηγητής Αθανάσιος Σπυριάδης, Τμ. Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
* Επ. καθηγήτρια Βανέσσα Σημαντηράκη, διευθύντρια ΑΣΤΕΚ.
