Ακαρπία σε ποσοστό 35,5% τεκμηριώνει η ειδική επιστημονική επιτροπή της Περιφέρειας Κρήτης για τον κρητικό ελαιώνα, προκαλώντας όμως αντιδράσεις στον χώρο των αγροτικών φορέων και των ελαιουργών, που επιμένουν πως η ακαρπία της ελιάς κατά την ελαιοκομική περίοδο 2023-2024 ξεπέρασε το 70% σε σχέση με την προηγούμενη ελαιοκομική περίοδο.
Ενώ δηλαδή άπαντες συμφωνούν ότι η ελαιοπαραγωγή δεν έφτασε ούτε τους 25.000 τόνους, η αρμόδια επιτροπή ανέφερε την εκτίμησή της για… 53.500 τόνους στο νησί μας, ενώ για την εκτίμηση του ποσοστού κάνει αναφορά στην τελευταία δεκαετία!
Με διαφωνίες, λοιπόν, φεύγει για τις Βρυξέλλες η έκθεση αναφορικά με την ακαρπία της ελιάς στην Κρήτη, ώστε να διεκδικήσουμε και τις ανάλογες αποζημιώσεις, καθώς η αρμόδια επιτροπή κάνει λόγο για μείωση της παραγωγής κατά 35,5% σε σχέση με τον μέσο όρο της δεκαετίας. Ενώ οι αγροτικοί φορείς επιμένουν στο ποσοστό του 70% και στην αναφορά της σύγκρισης μεταξύ των δύο τελευταίων χρόνων, αφού εκεί βρίσκονται οι μεγάλες διαφοροποιήσεις.
Συγκεκριμένα, στο επίμαχο απόσπασμα, που αποκαλύπτει η “Νέα Κρήτη” σήμερα, αναφέρονται τα εξής: «Σε μια προσπάθεια προσδιορισμού του προβλήματος ακαρπίας της φετινής χρονιάς, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία εκτιμήσεων παραγωγής ελαιολάδου στην Κρήτη για την περασμένη δεκαετία, καθώς και για την ελαιοκομική περίοδο 2023-2024. Παρατηρήθηκε σημαντική υστέρηση της φετινής αναμενόμενης παραγωγής συγκριτικά με τον μέσο όρο της τελευταίας δεκαετίας που είναι 83.000 τόνοι. Αυτή η υστέρηση ανέρχεται στο 35,5%.
Είναι χαρακτηριστικό στοιχείο ότι η εκτιμώμενη αναμενόμενη παραγωγή ελαιολάδου (53.500 τόνοι) είναι η δεύτερη χειρότερη της τελευταίας δεκαετίας μετά από την καταστροφική χρονιά του 2013-2014, κατά την οποία οι καύσωνες που επικράτησαν στην περίοδο της ανθοφορίας ζημίωσαν τα άνθη και οδήγησαν σε παραγωγή αρνητικού ρεκόρ 25.000 τόνων σε όλη την Κρήτη».
Και αυτά τα αναφέρει η Ειδική Επιστημονική Ομάδα Εργασίας, που συγκροτήθηκε από τους εξής επιστήμονες: Ειρήνη Χουδετσανάκη-Γιακουμάκη, Κωνσταντίνο Φωτάκη, Μανόλη Α. Μαρκάκη, Δημήτριο Γκούμα, Μαρίνο Βλαχάκη, Νικόλαο Μπαγκή, Νικόλαο Δασκαλάκη και Γιώργο Κουμπούρη.
Τα επίμαχα αποσπάσματα
Σύμφωνα με τον πρόλογο της έκθεσης: «Η παρούσα έκθεση συντάχθηκε από την οκταμελή Ειδική Επιστημονική Ομάδα Εργασίας, η οποία συστάθηκε με απόφαση του περιφερειάρχη Κρήτης. Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι η εκτίμηση των προβλημάτων που προκάλεσαν οι κλιματικές συνθήκες στην ελαιοκαλλιέργεια της Κρήτης και ο προσδιορισμός των παραγόντων που οδήγησαν σε μειωμένη παραγωγή κατά την καλλιεργητική περίοδο του έτους 2023.
Για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού, η Ομάδα Εργασίας επεξεργάστηκε στοιχεία που αφορούσαν τη βροχόπτωση, τη θερμοκρασία και άλλους πιο εξειδικευμένους μετεωρολογικούς δείκτες, καθώς και εκτιμήσεις παραγωγής ελαιολάδου στους νομούς της Κρήτης. Ως προς τη δομή της παρούσας έκθεσης, αρχικώς παρουσιάζονται κάποια στοιχεία για την καλλιέργεια της ελιάς στην Κρήτη. Στη συνέχεια αναλύονται οι παράγοντες που επηρεάζουν την καρπόδεση στην ελιά. Ακολουθεί η παρουσίαση των στοιχείων μετεωρολογικών παραμέτρων και εκτιμήσεων παραγωγής ελαιολάδου σε σύγκριση με προηγούμενα έτη.
Τέλος, αναγράφονται τα συμπεράσματα της επιτροπής αναφορικά με τα εκτιμώμενα αίτια που οδήγησαν στη μειωμένη καρποφορία των ελαιώνων της Κρήτης».
Τα συμπεράσματα
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα, «παρά τις όποιες αμφισβητήσεις, η κλιματική αλλαγή είναι εμφανής σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και στη χώρα μας. Από τη μία πλευρά τεκμηριώνεται από επιστημονικές μελέτες με μεγάλες χρονοσειρές μετεωρολογικών στοιχείων και, από την άλλη, διαπιστώνεται από αγρότες, οι οποίοι παρατηρούν ότι οι καλλιέργειές τους συμπεριφέρονται διαφορετικά ή ζημιώνονται συχνότερα από ακραία καιρικά φαινόμενα σε σχέση με το παρελθόν.
O όρος “κλιματική αλλαγή” χρησιμοποιείται για αναφορές στη μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές μετεωρολογικών συνθηκών μεγάλων χρονικών περιόδων. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικά αίτια, καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Βασικά στοιχεία της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και ακραία φαινόμενα όπως καύσωνες ή πλημμύρες, η μείωση του διαθέσιμου νερού και η μείωση της γονιμότητας του εδάφους.
Ο ελαιοπαραγωγός υφίσταται τις συνέπειες με τη μορφή ζημιάς στην ανθοφορία, στην καρποφορία και στο φυτικό κεφάλαιο. Άλλες επιπτώσεις είναι η χαμηλή παραγωγή καρπού ή και η πλήρης ακαρπία. Το φθινόπωρο του 2018, εκτεταμένες ζημιές σημειώθηκαν από τον “Ζορμπά” σε ελαιώνες της Πελοποννήσου, αλλά και αλλού, ενώ το καλοκαίρι 2017 ισχυρή χαλαζόπτωση κατέστρεψε καλλιέργειες στα Φάρσαλα (όπως και σε άλλες περιοχές). Πριν από λίγα χρόνια είχαμε ολοκληρωτική καταστροφή της ανθοφορίας στην ελιά, αλλά και σε άλλες καλλιέργειες. Φυσικά δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενα τα φαινόμενα καταστροφών σε καλλιέργειες από τον καιρό. Αλλά είναι η αυξημένη συχνότητα και η έντασή τους που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Επίσης, σημαντικές αλλαγές παρατηρούνται στα στάδια ανάπτυξης των φυτών, όπως για παράδειγμα πολύ πρώιμη άνθιση ή έκπτυξη βλαστοφόρων οφθαλμών εξαιτίας της αυξημένης θερμοκρασίας.
Οι επιπτώσεις της απορρύθμισης του κλίματος «δεν ήταν ποτέ τόσο σοβαρές» και πρέπει η διεθνής κοινότητα να «κάνει πολύ περισσότερα» για την καταπολέμησή της, σύμφωνα με την επικεφαλής του ΟΗΕ για το Κλίμα (πηγή: CNN Greece, www.cnn.gr). Οι ενέργειες που μπορούμε να κάνουμε χωρίζονται σε αυτές που βοηθούν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και σε αυτές που στοχεύουν στην προσαρμογή των καλλιεργειών στις νέες συνθήκες.
Φέτος, η παραγωγή ελαιολάδου αναμένεται σημαντικά μειωμένη σε σχέση με την περυσινή χρονιά. Σε αρκετές περιοχές της Κρήτης παρατηρείται πλήρης ακαρπία. Η παρενιαυτοφορία (συνήθης εναλλαγή μεγάλου και μικρού φορτίου καρποφορίας σε διαδοχικές χρονιές) δεν αρκεί για να εξηγήσει αυτή την αστοχία του ελαιοκομικού τομέα. Αρνητική επίδραση είχε ο ήπιος χειμώνας που προηγήθηκε (2022-2023) χωρίς τις απαιτούμενες χαμηλές θερμοκρασίες (5-12ο C) για την προετοιμασία της ανθοφορίας, ειδικά στις ποικιλίες ελιάς που καλλιεργούνται σε ορεινές περιοχές.
Επίσης, ζημιά προκλήθηκε στην περίοδο άνθισης των ελαιόδεντρων σε αρκετές περιοχές, όπου επικράτησαν βροχοπτώσεις. Η βροχή ξεπλένει τη γύρη των ανθέων και μειώνει την καρπόδεση, δηλαδή τον σχηματισμό καρπών. Αυτό το φαινόμενο φέτος ήταν έντονο στην Κρήτη.
Σε άλλες περιοχές παρατηρείται σοβαρή καταπόνηση των δέντρων από έλλειψη νερού κατά την καλοκαιρινή περίοδο, γιατί οι βροχοπτώσεις εδώ και 2-3 χρόνια είναι μηδαμινές. Το αποτέλεσμα είναι δραστική μείωση της καρποφορίας, αλλά και εξάντληση των δέντρων που έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες. Με εξαίρεση την τρέχουσα χρονιά των εντυπωσιακών τιμών στο ελαιόλαδο, τα τελευταία χρόνια η βιωσιμότητα των ελαιώνων δοκιμάζεται από το υψηλό κόστος παραγωγής, τις μέτριες τιμές των ελαιοκομικών προϊόντων και τα πολλά προβλήματα από το κλίμα. Υπάρχει συνεχής τάση εγκατάλειψης της ελαιοκαλλιέργειας, που μόνο προσωρινά μπορεί να ανασχεθεί από το καλό εμπορικό κλίμα που επικρατεί φέτος».
Οι πρώτες αντιδράσεις
«Η χειρότερη ελαιοκομική χρονιά της δεκαετίας»
Από τον εντεταλμένο περιφερειακό σύμβουλο για την Ποιότητα Ζωής της Υπαίθρου Πρίαμο Ιερωνυμάκη εκδηλώθηκε η πρώτη αντίδραση. Και σε έγγραφό του, μεταξύ άλλων, αναφέρει: «Το 2023 καθορίζεται ως η χειρότερη χρονιά της δεκαετίας με ποσοστό πάνω από 70%, που είναι αμφίβολο εάν πλησιάσει τους 25.000 τόνους.
Η συντριπτική πλειοψηφία των παραγωγών δεν έκαναν καθόλου συλλογή ελαιοκάρπου. Βρίσκεται σε δεινή οικονομική κατάσταση και δε θα καλύψει ούτε τις καλλιεργητικές της ανάγκες. Η πραγματικότητα είναι ότι η παραγωγή που ολοκληρώθηκε ανατρέπει την έκθεση που αναφέρεται στην παραγόμενη ποσότητα στους 53.500 τόνους».
Καταλήγοντας, ο Πρίαμος Ιερωνυμάκης ζητάει τροποποίηση της έκθεσης και να συμπεριληφθούν στην αρμόδια επιτροπή και εκπρόσωποι αγροτών και ελαιουργών.
