Μέχρι τέλη Δεκεμβρίου φαίνεται να καλύπτουν τις ανάγκες σε ύδρευση και άρδευση στην Κρήτη τα αποθέματα νερού που υπάρχουν τη δεδομένη στιγμή στα φράγματα που διαθέτει το νησί μας. Τα αποθέματα, χονδρικά, αγγίζουν περίπου τα 40 εκατ. κυβικά μέτρα νερού, ενώ θα έπρεπε να έχουμε τουλάχιστον τα διπλάσια – και πάλι λίγα λέμε – για να μην έρθει η στιγμή να διψάσουμε και να πούμε το νερό… νεράκι.
Με αυτά τα δεδομένα, ο κίνδυνος της λειψυδρίας, σε συνδυασμό με τις συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών και ανομβρίας που βιώνουμε, φαντάζει πιο ορατός από ποτέ. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, οι αρμόδιες Αρχές καλούνται να διαχειριστούν τα πολύ δύσκολα δύο τελευταία έτη, τα οποία έχουν φέρει σε μια κατάσταση “συναγερμού” τη Μεσαρά και την ανατολική κυρίως Κρήτη, με τις διακοπές στην υδροδότηση, στην προσπάθεια να περιοριστεί το πρόβλημα, να είναι καθημερινό φαινόμενο στην ενδοχώρα, σε τουριστικές περιοχές, ακόμα και στο Ηράκλειο!
Η εικόνα που παρουσιάζουν σήμερα τα περισσότερα φράγματα είναι… απογοητευτική και όλα αυτά την ώρα που, ενώ κινδυνεύουμε να διψάσουμε, στο φράγμα Φανερωμένης ψάχνουν να βρουν ποιος… έκλεψε 3 εκατ. κυβικά νερού από αυτό και ενώ παράλληλα μεγάλες ποσότητες νερού χάνονται καθημερινά λόγω υδρορροών που παρουσιάζονται στα δίκτυα απ’ άκρη σ’ άκρη της Κρήτης, αλλά και λόγω αλόγιστης χρήσης από τους ιδιώτες.
Ειδικά στο μεγαλύτερο φράγμα στην Κρήτη, αυτό του Αποσελέμη, που η κατασκευή του, όπως θυμόμαστε, συνοδεύτηκε με διθυραμβικά σχόλια και ελπίδες ότι θα έλυνε το πρόβλημα και δε θα χρειαζόταν να ανησυχούμε ότι θα ξεμείνουμε από νερό, οι οποίες αποδείχτηκε τελικά ότι ήταν φρούδες…
Αποτέλεσμα της πολύ χαμηλής στάθμης νερού που παρουσιάζει αυτή τη στιγμή το φράγμα είναι το χωριό, που άλλοτε είχε χαρακτηριστεί ως η “Ατλαντίδα της Κρήτης” καθώς είχε φτάσει στο σημείο να “βυθιστεί” από τις ασύλληπτα μεγάλες ποσότητες νερού, τώρα να έχει ξαναβγεί στην επιφάνεια. Η κατάσταση σε αυτό χαρακτηρίζεται δύσκολη, σε τέτοιο σημείο που, αν η ανομβρία συνεχιστεί, ενδέχεται να δημιουργήσει τεράστιες πιέσεις στις τρεις ΔΕΥΑ, δεδομένου ότι από το φράγμα λάμβαναν τα προηγούμενα χρόνια πολύ μεγάλες ποσότητες νερού, για να καλύψουν τις υδρευτικές τους ανάγκες, οι περιοχές Ηρακλείου, Χερσονήσου και Αγίου Νικολάου.
Η εικόνα στα φράγματα
Φράγμα Αποσελέμη
2019 υπερχείλιση, 25,3 εκατ. κ.μ. νερού
2024 πληρότητα μόλις 5,9 εκατ. κ.μ. νερού (23%)
Φράγμα Ποταμών Ρεθύμνου
2023 πληρότητα 22,5 εκατ. κ.μ.
2024 πληρότητα 21 εκατ. κ.μ. (93%)
Πηγές Μεσκλών Χανίων
Έδιναν κατά μέσο όρο ετησίως περίπου 35 εκατ. κυβικά
Αυτήν την περίοδο είναι περίπου στο μισό
Πηγές Αργυρούπολης Χανίων
Μείωση περίπου 35%
Φράγμα Βαλσαμιώτη Χανίων
Πληρότητα 5,2 εκατ. κ.μ. νερού
2024 έπεσε στις 800.000 κ.μ., ποσοστό πληρότητας στο 15%
Φράγμα Φανερωμένης Μεσαράς
Μάξιμουμ στα 18 εκατ. κ.μ. νερού
2024 μόλις 2,1 εκατ. κ.μ.
Φράγμα Μπραμιανών Ιεράπετρας
Καλές εποχές 15 εκατ. κ.μ. νερού
Τώρα αγγίζει μόλις τα 6 εκατ. κ.μ.
Λιμνοδεξαμενή Αγίου Γεωργίου Λασιθίου
Δυναμικότητά 2,1 εκατ. κ.μ.
2024 έχουμε 1,4 εκατ. κ.μ. νερού, επίπεδο πληρότητας στο 58%
Αποκαρδιωτική η κατάσταση στο φράγμα Αποσελέμη
Στο φράγμα Αποσελέμη στον νομό Ηρακλείου το 2019 είχε σημειώθηκε υπερχείλιση, οπότε και εμφάνισε μια χωρητικότητα της τάξεως των 25,3 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού!
Τα τελευταία δύο χρόνια, όμως, υπάρχει σοβαρή μείωση στα αποθέματά του, με το φράγμα να έχει φτάσει να διαθέτει μόνο 5,9 εκατ. κ.μ. νερού, καταγράφοντας δηλαδή μια πληρότητα μόλις 23%.
Υπενθυμίζεται πως το 1919, οπότε τέθηκε σε πλήρη λειτουργία, δόθηκαν 10 εκατ. κ.μ. για την άρδευση των περιοχών που προαναφέραμε. Το 2020 περί τα 13,1 εκατ. κ.μ., το 2021 φτάσαμε στα 14,7 εκατ. κ.μ., το 2022 στα 15,5 εκατ. κ.μ. και πέρυσι, δεδομένης της κακής υδρολογικής χρονιάς και του “ψαλιδιού” στις εκροές νερού από τον ταμιευτήρα, στα 9,8 εκατ. κ.μ. Αν όμως συνεχιστεί η ανομβρία και φέτος, οι διαθέσιμες ποσότητες υπολογίζονται σε περίπου 1,5 εκατ., στα πιο δραματικά δηλαδή χαμηλά επίπεδα που είχαμε ποτέ…
Βέβαια, όπως τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΑΚ Α.Ε. Άρης Παπαδογιάννης (με τον Οργανισμό να διαχειρίζεται αυτή τη στιγμή τα φράγματα του νησιού, εκτός από το φράγμα Φανερωμένης στη Μεσαρά και το φράγμα Μπραμιανών στην Ιεράπετρα), «ευτυχώς υπάρχει καλή συνεργασία με τις ΔΕΥΑ Ηρακλείου, Χερσονήσου και Αγίου Νικολάου. Έχει γίνει μια συμφωνία και στο Ηράκλειο μέχρι τέλος του έτους, δηλαδή μέχρι και τον Δεκέμβριο, να γίνει μια προμήθεια της τάξεως περίπου των 3,6 εκατομμυρίων κ.μ. και από τις άλλες δύο ΔΕΥΑ, Χερσονήσου και Αγίου Νικολάου, με περίπου 1,1 εκατ. κ.μ., που θα δοθούν από το φράγμα Αποσελέμη στις περιοχές, με την προϋπόθεση όμως πως, αν η ανομβρία συνεχιστεί, στο φράγμα θα πρέπει να παραμείνει μια ποσότητα για την ασφάλειά του, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να διατεθεί όλη η ποσότητα που έχει σήμερα. Υπό αυτό το πρίσμα, οι ΔΕΥΑ έχουν λάβει τα μέτρα τους. Ιδιαίτερα η ΔΕΥΑ Ηρακλείου, όπου και καταγράφονται μεγάλες καταναλώσεις, αντλεί νερά από δικές της πηγές-γεωτρήσεις, και έτσι μέχρι στιγμής το επίπεδο εξυπηρέτησης κρίνεται ικανοποιητικό».
Κανείς όμως, όπως υπογραμμίζει ο κ. Παπαδογιάννης, δεν μπορεί να μας διασφαλίσει ότι στο μέλλον θα έχουμε τις αναγκαίες ποσότητες νερού που θα μας κάνουν να μην ανησυχούμε, γι’ αυτό και πρέπει να λάβουμε τα μέτρα μας…
Σε δήλωσή του για το θέμα, ο δήμαρχος Χερσονήσου Ζαχαρίας Δοξαστάκης είπε στη “Νέα Κρήτη”: «Έχουμε σχεδόν εξαντλήσει τα περιθώρια από το φράγμα Αποσελέμη. Προς το παρόν προσπαθούμε με εναλλακτικούς τρόπους, υφιστάμενες πηγές και γεωτρήσεις, σωστή διανομή και βελτίωση των δικτύων να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. Φοβόμαστε όμως πολύ για τους επόμενους μήνες».
Δυτική Κρήτη
Η κατάσταση δεν είναι καλή ούτε δυτικότερα της Κρήτης, στα Χανιά δηλαδή, όπου καταγράφονται περισσότερες, αλλά συγκριτικά μειωμένες σε σχέση με παλιότερα, βροχοπτώσεις. Συγκεκριμένα, οι πηγές Μεσκλών, που έδιναν κατά μέσο όρο ετησίως περίπου 35 εκατ. κυβικά, αυτήν την περίοδο βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, περίπου στο μισό. Είναι πηγές που τροφοδοτούνται από τα χιόνια στα Λευκά Όρη, τα οποία τον χειμώνα που μας πέρασε δεν ήταν ιδιαιτέρως… λευκά.
Στις πηγές της Αργυρούπολης τώρα, το νερό βρίσκεται σε αρκετά χαμηλά επίπεδα, παρουσιάζοντας μείωση περίπου 35%, όπως επίσης χαμηλά είναι και τα επίπεδα της λίμνης του Κουρνά, που έχουν πιάσει “κόκκινο” και με την εικόνα που παρουσιάζει σε σχέση με μερικά χρόνια πριν να είναι τραγική. Σημειώνεται πως η λίμνη Κουρνά και οι πηγές υδροδοτούν την Αργυρούπολη, αλλά και το Ρέθυμνο, δύο μεγάλες πληθυσμιακά περιοχές.
Απελπιστική εν συνεχεία είναι η ποσότητα του νερού και στο φράγμα Βαλσαμιώτη, στα Χανιά, το οποίο αντιμετωπίζει και σοβαρά προβλήματα στεγάνωσης. Από τα 5,2 εκατομμύρια κυβικά νερού που μπορεί να φιλοξενήσει, σήμερα διαθέτει μόλις 800.000 κυβικά, με το ποσοστό πληρότητάς του να έχει πέσει στο 15%. Ένα φράγμα το οποίο έχει παραληφθεί από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και επί της ουσίας δεν είναι τυπικός διαχειριστής ο ΟΑΚ. Υπάρχει όμως μια σεβαστή ποσότητα νερού, η οποία σε μια ώρα έκτακτης ανάγκης διατίθεται με πολύ μεγάλη προσοχή.
Στη Μεσαρά
Την ίδια ώρα, τραγική είναι η κατάσταση και στο φράγμα Φανερωμένης στη Μεσαρά. Κι αν τις εποχές που το φράγμα ήταν γεμάτο έπιασε μάξιμουμ τα 18 εκατομμύρια κυβικά νερού, σήμερα, λόγω της κλοπής που φαίνεται να σημειώθηκε αλλά και της ανομβρίας, πέσαμε στα 2,1 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Η στάθμη έχει μειωθεί τόσο πολύ, ώστε ο ταμιευτήρας του φράγματος δεν έχει αυτή τη στιγμή επαρκές απόθεμα νερού.
Την κήρυξη του συνόλου του δήμου Φαιστού σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω ξηρασίας είχε ζητήσει ο δήμαρχος Φαιστού Γρηγόρης Νικολιδάκης, με επιστολή του προς το υπουργείο Εσωτερικών, καθώς φέτος, εκτός από τα εκρηκτικά προβλήματα άρδευσης, ο Δήμος καλείται να αντιμετωπίσει και ζητήματα υδροδότησης περιοχών του, με τις γεωτρήσεις πλέον να έχουν φτάσει σε βάθος 150 μέτρων για να αντλήσουν νερό.
Μιλώντας για το πρόβλημα αυτό, ο δήμαρχος Φαιστού Γρηγόρης Νικολιδάκης είπε ότι «το φράγμα έχει πιάσει “κόκκινο”. Η κατάσταση μας προβληματίζει ιδιαίτερα, λόγω της απόλυτης εξάρτησης της τοπικής κοινωνίας από την αξιοποίηση υπόγειων και επιφανειακών υδροφοριών, οι οποίες συρρικνώνονται επικίνδυνα και κάτι πρέπει να γίνει».
Στην Ιεράπετρα
Και το φράγμα Μπραμιανών στην Ιεράπετρα καταγράφει πτώση, το οποίο μαζί με το φράγμα της Φανερωμένης αρδεύουν δύο από τις πιο παραγωγικές αγροτικές περιοχές της Κρήτης, την Ιεράπετρα και τη Μεσαρά. Φράγματα που δε διαχειρίζεται ο ΟΑΚ.
Το φράγμα των Μπραμιανών στις καλές εποχές είχε φτάσει τα 15 εκατ. κ.μ. νερού. Τώρα αγγίζει μόλις τα 6 εκατ. κ.μ. Όπως όλα δείχνουν, η στάθμη του αποθηκευμένου αρδευτικού νερού στον ταμιευτήρα του φράγματος Μπραμιανών Ιεράπετρας μειώνεται με ταχείς ρυθμούς.
«Είδαμε ότι το αρδευτικό νερό που μας έχει απομείνει στον ταμιευτήρα των Μπραμιανών είναι 6 εκατομμύρια κυβικά. Υπολογίζουμε ότι η στάθμη του τώρα το καλοκαίρι μειώνεται κάθε μήνα γύρω στο 1 εκατομμύριο κυβικά, δεδομένου ότι δεν έρχεται πλέον νερό από την Καλαμαύκα, παρά μόνον από τις πηγές της Μαλαύρας, του Καβουσίου και από τη Σαρακήνα των Μύθων. Δυστυχώς, έχουν φυτευτεί πολλές καλοκαιρινές καλλιέργειες κηπευτικών, παρά το ότι είχαμε ζητήσει την άνοιξη να αποφευχθούν και το νερό πλέον είναι πολύ λίγο. Αν δε βρέξει νωρίς το φθινόπωρο και αν ο χειμώνας δεν είναι κανονικός με κρύο, βροχές και χιόνια, η κατάσταση θα είναι πολύ δύσκολη για το μέλλον της αγροτικής μας παραγωγής», μας είπε ο διευθυντής του ΤΟΕΒ Ιεράπετρας κ. Λευτέρης Μυλωνάκης.
Ωστόσο, στο Οροπέδιο Λασιθίου έχουμε και τη λιμνοδεξαμενή του Αγίου Γεωργίου, όπου, ενώ η δυναμικότητά της είναι στα 2,1 εκατ. κ.μ., αυτή τη στιγμή διαθέτει 1,4 εκατομμύρια κυβικά νερού, επίπεδο πληρότητας δηλαδή στο 58%, ενώ από αυτή τροφοδοτούνται τα τοπικά αρδευτικά δίκτυα και το ταχυδιυλιστήριο στη θέση “Κεφάλα”.
Σώζει την… παρτίδα το φράγμα των Ποταμών
Το φράγμα που σώζει κυριολεκτικά την κατάσταση είναι αυτό των Ποταμών στο Ρέθυμνο. Το φράγμα έχει δυνατότητα 22,5 εκατ. κ.μ., στην οποία έφτασε πέρυσι αλλά και πρόπερσι, οπότε και παρουσίαζε πληρότητα. Σήμερα η χωρητικότητά του βρίσκεται επίσης σε πολύ καλά επίπεδα, καθώς αγγίζει τα 21 εκατ. κ.μ.! Έχουμε μια πληρότητα δηλαδή της τάξεως του 93%, γεγονός που έχει να κάνει με το ότι η τροφοδοσία του γίνεται και από υπόγειες πηγές, οπότε και αυτό το βοηθάει στο να διατηρεί πάντα καλές ποσότητες.
Να σημειωθεί πως από αυτό το φράγμα, περίπου 20.000 κ.μ. αρδεύουν τον κάμπο Ρεθύμνου και παράλληλα διοχετεύονται για ύδρευση προς τη ΔΕΥΑΡ περίπου 15.000 κυβικά ημερησίως, όπως είπε ο κ. Παπαδογιάννης.
Βέβαια, μέσα σε όλα αυτά δεν πρέπει να ξεχνά κανείς το “στοιχειωμένο” έργο της εκτροπής του Πλατύ Ποταμού και την επιτακτική ανάγκη για την άμεση ολοκλήρωση του φράγματος της Πλακιώτισσας στον Δήμο Αρχανών-Αστερουσίων, διαδικασία που εξελίσσεται, όμως χρειάζεται αρκετός χρόνος ακόμα για την υλοποίησή του. Το έργο αφορά την κατασκευή αρδευτικού φράγματος μέγιστης χωρητικότητας 18.600.000m³ με λεκάνη κατάκλισης έκτασης 2.200 στρ. περίπου και λεκάνη απορροής 78,5 χλμ.
Υπενθυμίζεται ότι το έργο του φράγματος της Πλακιώτισσας ξεκίνησε με το στάδιο της μελέτης πριν από 35 χρόνια, δημοπρατήθηκε το 2008, ένα έργο προϋπολογισμού ύψους 45 εκατ. ευρώ.
Θετικές μέσα σε όλα αυτά είναι, επίσης, οι εξελίξεις τόσο για το φράγμα Λαδούκου, όσο και για το φράγμα των Δαφνών και Ασιτών-Πρινιά, ένα μικρό φράγμα που όμως θα παίξει σημαντικό ρόλο στο όλο πρόβλημα. Στο φράγμα Ασιτών, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν γίνει γνωστά, η χωρητικότητα σε νερό του φράγματος είναι 1.357.070 κυβικά μέτρα και ο ωφέλιμος όγκος νερού 1.200.000 κυβικά μέτρα. Με την κατασκευή του φράγματος θα αρδεύεται συνολική έκταση 4.500 στρεμμάτων και θα υδρεύονται 445 κάτοικοι. Το φράγμα αυτό έχει να κάνει με τρεις Δήμους, διότι η απορροή του είναι στον Δήμο Μαλεβιζίου, ενώ το φράγμα βρίσκεται στον Δήμο Γόρτυνας και στον Δήμο Ηρακλείου.
Αναγκαίες οι εναλλακτικές λύσεις για νερό
Με βάση αυτά τα δεδομένα, τα πλέον εφιαλτικά σενάρια για το πιο πολύτιμο αγαθό, το νερό, κοντεύουν να γίνουν πραγματικότητα, κάτι που κάνει αντιληπτό πλέον ότι και οι καλλιέργειες είναι σε απόλυτο κίνδυνο. Η φετινή θερινή περίοδος ξεκίνησε πολύ νωρίς με μεγάλες θερμοκρασίες από τον Απρίλιο και με τις καταναλώσεις νερού να θυμίζουν καλοκαίρι.
Σενάρια και σχέδια για την αντιμετώπιση δυσάρεστων καταστάσεων υπάρχουν, όπως μας είπε ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΑΚ Α.Ε., Άρης Παπαδογιάννης, και θα χρησιμοποιηθούν ανάλογα με τις εξελίξεις και τα γεγονότα.
Ταυτόχρονα υπάρχουν και εναλλακτικές λύσεις, όπως αυτή της αφαλάτωσης, με τον βουλευτή Ηρακλείου του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής Φραγκίσκο Παρασύρη, με ερώτηση που κατέθεσε προς τους υπουργούς Υποδομών, Περιβάλλοντος και Αγροτικής Ανάπτυξης, 25 σχεδόν χρόνια μετά τις πρώτες συζητήσεις και προσπάθειες για την αξιοποίηση του Αλμυρού μέσω της αφαλάτωσης, να αναδεικνύει ως μεγάλη αναπτυξιακή προτεραιότητα, για τον Δήμο Μαλεβιζίου και τον Δήμο Ηρακλείου, τον σχεδιασμό για την αξιοποίηση των πηγών του Αλμυρού στο Γάζι.
«Στο master plan γίνεται αναφορά και στο θέμα της αφαλάτωσης. Ήδη κάποιοι προσπαθούν και προωθούν τέτοιες λύσεις», σημείωσε ο κ. Παπαδογιάννης, τονίζοντας ωστόσο πως μέχρι τότε οφείλουμε να διαχειριστούμε τα νερά με μέτρο και να προσέχουμε για να έχουμε.
«Θα πρέπει να ξεχάσουμε τις εποχές εκείνες που καταναλώναμε ανεξέλεγκτα το νερό. Να περιορίσουμε, δηλαδή, την άσκοπη κατανάλωση για το πλύσιμο των αυτοκινήτων, των αυλών, όπως και στην περίπτωση του ποτίσματος των αγροτικών καλλιεργειών. Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας ακολουθείται ο εκσυγχρονισμός του ποτίσματος ακόμα και με τη μέθοδο των σταγόνων, κάτι που θα πρέπει να υιοθετηθεί και από τον αγροτικό κόσμο της Κρήτης. Ταυτόχρονα, βέβαια, στη δυτική Κρήτη έχουμε και την καλλιέργεια αβοκάντο, η οποία έχει αυξηθεί αρκετά. Μια καλλιέργεια η οποία έχει τεράστιες απαιτήσεις και σε ποσότητες και σε ποιότητα νερού. Θέμα που απαιτεί έναν γενικότερο σχεδιασμό σε περιφερειακό επίπεδο και αυτό επιχειρούμε να κάνουμε και με τη Διεύθυνση Γεωργίας, με την οποία θα έχουμε συνάντηση τις επόμενες ημέρες, προκειμένου να ενημερωθεί και ο αγροτικός κόσμος για το γεγονός ότι θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα συνολικό σχέδιο στις καλλιέργειες, γιατί διαφορετικά θα φτάσει στιγμή που οι καλλιέργειες αυτές δε θα μπορούν να εξυπηρετηθούν στο σύνολό τους.
Επίσης μεγάλες ποσότητες νερού απαιτεί η κατανάλωση πορτοκαλιού και ελιάς», σημείωσε ο κ. Παπαδογιάννης, υπογραμμίζοντας πως «υπάρχει μια προσπάθεια μέσα από το πλάνο του ενιαίου διαχειριστή να παίξουμε τον ρόλο μας ως ΟΑΚ. Προχωράμε λοιπόν στην υπογραφή μιας προγραμματικής σύμβασης, κατά την οποία η Περιφέρεια θα μας αναθέσει συνολικά τη διαχείριση της ασφάλειας των φραγμάτων σε όλη την Κρήτη. Στη συνεργασία όμως με στόχο την κατανάλωση του νερού πρέπει να συμμετάσχουν επίσης οι καταναλωτές, οι χρήστες και οι διαχειριστές».
