Της Μαρίας Παδουβά, Διευθύντριας Γυμνασίου Γαράζου Ρεθύμνου
Το κείμενο αυτό απευθύνεται και επιχειρεί να ενημερώσει την τοπική κοινωνία του Μυλοποτάμου και την ευρύτερη κοινωνία του Ρεθύμνου. Επίσης κατατίθεται δημόσια, επειδή το οφείλω στην προσωπική αξιοπρέπεια των μαθητών και των οικογενειών τους και επίσης το οφείλω στην αξιοπρέπεια όσων συναδέλφων μου αντέχουν και στη δική μου.
Αναδρομή, επτά χρόνια πριν, το Γυμνάσιο Γαράζου, (θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε περιφερειακό ορεινό σχολείο του Ρεθύμνου), άλλαξε. Ζήτησε μετάθεση ο Διευθυντής του και πολλοί από τους μόνιμους εκπαιδευτικούς του με τους οποίους λειτουργούσε, για οκτώ χρόνια. Ο τελευταίος εκπαιδευτικός που έμεινε εκτελώντας χρέη διευθυντή, όταν ήρθε η πρώτη αναπληρώτρια έφυγε και αυτός. Για ένα μεγάλο διάστημα το Γυμνάσιο Γαράζου, κατά το σχολικό έτος 2017-18, λειτούργησε με δύο αναπληρωτές εκπαιδευτικούς και τη νέα διεύθυνση. Κινητοποιήθηκαν οι γονείς κάποια στιγμή αφού είχε φθάσει ο Νοέμβριος, ήρθαν για λίγες ώρες δύο μόνιμοι με διάθεση από τη Δ.Δ.Ε. Ρεθύμνου, μετά έφυγαν και τοποθετήθηκαν αναπληρωτές, όχι όλες οι ειδικότητες όμως. Επικρατούσε ανησυχία, κανείς δεν ήξερε κανέναν και όλα έμοιαζαν να είναι πολύ δύσκολα. Μετά, προς τα Χριστούγεννα τα πράγματα ηρέμησαν κάπως και παρά τις ελλείψεις, άρχισε να μοιάζει με Σχολείο το Γυμνάσιο Γαράζου. Τη χρονιά που ακολούθησε, 2018-19, επέλεξε το σχολείο μια αναπληρώτρια φιλόλογος η οποία έμελλε να παραμείνει τα επόμενα χρόνια και ως σήμερα. Έτσι από τότε το σχολείο αυτό έχει δύο σταθερές αναφορές: τη διευθύντρια και τη φιλόλογο. Δεν πρέπει να παραλείψω και την καθαρίστρια όπως και την κυρία του κυλικείου που αποτελούν πρόσωπα αναφοράς σε ένα σχολείο που αλλάζει διαρκώς εκπαιδευτικούς κάθε χρόνο, από το 2017.
Εκείνη την περίοδο έγινε μια σοβαρή προσπάθεια από τον τότε υπεύθυνο παιδείας του Δήμου και τους εκπαιδευτικούς των σχολείων του Μυλοποτάμου να λυθούν τα προβλήματα αυτά. Υπήρξαν πολλές και καλές ιδέες, και έγιναν προτάσεις από όλους τους φορείς και τη Δ.Δ.Ε Ρεθύμνου, στο Υπουργείο Παιδείας, παράλληλα με το σταθερό αίτημα να χαρακτηρισθούν δυσπρόσιτα τα σχολεία μας, να ληφθούν υπόψιν οι ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες, να αλλάξει το πλαίσιο λειτουργίας με ένα τρόπο που θα αντιμετωπίζονται τα προβλήματα και οι ειδικές συνθήκες της περιοχής.
Μάταια.-
Σήμερα. 27/11/2023 ημέρα Δευτέρα. Τα κενά του Γυμνασίου Γαράζου είναι: 13 ώρες Φυσικά, (Βιολογία, Φυσική, Χημεία, Γεωγραφία,) 4 ώρες Πληροφορική, 3 ώρες Μουσική, 3 ώρες Καλλιτεχνικά, 6 ώρες Αγγλικά και 6 ώρες Γερμανικά. Δεν ξέρω πότε προβλέπεται η τοποθέτηση των εκπαιδευτικών, ίσως τις επόμενες ημέρες, καθώς επρόκειτο να γίνει την περασμένη εβδομάδα αλλά αναβλήθηκε. Θα δηλώσουν τα χωριά και τα σχολεία μας οι νέοι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί; Θα αποδεχθούν τη θέση; Στην προηγούμενη φάση τοποθετήσεων, μέσα στο Νοέμβριο, από τους έξι που τοποθετήθηκαν, τελικά αποδέχθηκαν τη θέση οι δύο. Καταλαβαίνει κανείς πως τέτοιο καιρό, οι υποψήφιοι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί έχουν δρομολογήσει τις σπουδές ή τη δουλειά τους και είναι ακόμη πιο δύσκολο να πάρουν την απόφαση να ανεβούν στα βουνά μας.
27/11/2023 με σοβαρότατες ελλείψεις. Να σημειώσουμε επίσης πως για ένα μήνα, ως τις 10 Οκτώβρη το σχολείο λειτουργούσε με δίωρα και τρίωρα, ενώ τα σχολικά λεωφορεία περνούσαν από τις 14:00 και μετά. Και όχι μόνο αυτή τη χρονιά. Εδώ και σχεδόν μία δεκαετία τα σχολεία της περιφέρειας και όχι μόνο το Γαράζο συνεχίζουν χωρίς ένα σταθερό πυρήνα Συλλόγου Διδασκόντων και με κενά σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Σχολεία και μαθητές έρμαια των περιστάσεων.
Όλη αυτή η φθίνουσα πορεία είναι φανερό πως θα καταλήξει στην εξαφάνιση τελικά των σχολείων αυτών σε βάθος χρόνου, εφόσον δεν δίνονται κίνητρα οικονομικά (φθηνότερη κατοικία, κάποιο λεωφορείο για μεταφορά), κάποια αύξηση ίσως των αποδοχών… και μοριοδότηση ώστε να μπορέσουν οι υπαμειβόμενοι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί να επιλέξουν το Γυμνάσιο Γαράζου ή Κράνας ή κάποιο άλλο από τα περιφερειακά σχολεία, που αν και η δεινή τους πραγματικότητα αποδεικνύει ότι είναι δυσπρόσιτα, δεν έχουν χαρακτηρισθεί ως τέτοια. Οι πρόσφατοι πανηγυρισμοί λοιπόν, επειδή κάποια σχολεία δεν έκλεισαν στο νομό δεν έχουν νόημα, όταν συνεχίζεται επί χρόνια η πλημμελής λειτουργία τους λόγω της απουσίας διδασκόντων, ενώ υπάρχουν χρόνιες ελλείψεις και τεράστια ανάγκη παιδείας!
Τι βλέπει ο δάσκαλος ; Μέσα από την εικόνα που προκύπτει από την εμπειρία των τελευταίων επτά ετων διεύθυνσης στο Γυμνάσιο Γαράζου, αλλά εκφράζοντας και την αντίληψη συναδέλφων που περνούν από αυτό, προβληματισμοί που διατυπώνονται στις συνεδριάσεις του Συλλόγου διδασκόντων αλλά και στις ανεπίσημες συζητήσεις μας:
Αντιλαμβανόμαστε, τις διαφορετικές πραγματικότητες, την καθημερινότητα των παιδιών, των οικογενειών τους, την ιεράρχηση των αξιών τους, τις ασχολίες, τους στόχους, τις σχέσεις τους και τη σημασία τους.
-Οι συγγενείς, η οικογένεια, η καταγωγή και τα χωριά τους, στέκονται εξαιρετικά ψηλά στην ιεράρχηση των αξιών της ζωής τους, για τους ενήλικες αλλά και τα παιδιά και τους εφήβους.
-Τα παιδιά μας εργάζονται κατά κανόνα από μικρά, βοηθούν τους γονείς τους, στις αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες, μεγαλώνουν και αναλαμβάνουν γρήγορα ευθύνες, αγόρια και κορίτσια και δημιουργούν επίσης πολύ νωρίς οικογένειες. Η ευθύνη και οι δεσμοί με την ευρύτερη οικογένεια και συγγένεια, εξ αίματος αλλά και οι κουμπαριές και οι συντεκνιές είναι σημεία αναφοράς των παιδιών από τη γέννησή τους!
-Υιοθετούν γρήγορα τις συμπεριφορές των μεγάλων, σε όλο το φάσμα τους, μετατρέπονται πολύ νωρίς σε ενήλικες, δεν ζουν την παιδικότητά τους και αναπτύσσουν την αίσθηση της ισοτιμίας με τους μεγάλους που ελαχιστοποιεί τη συνθήκη «του σεβασμού προς τους μεγαλύτερους». Επίσης δεν επιδιώκουν, τα περισσότερα από αυτά την περαιτέρω μόρφωση, παρότι είναι στην πλειοψηφία τους εξαιρετικά ευφυή, θέλουν να παραμείνουν στον τόπο τους και δεν έχουν εικόνες και εμπειρίες από άλλα περιβάλλοντα. Ένα από τα συμπεράσματά μας είναι πως η εφηβεία στα παιδιά των βουνών μας έχει αρκετά διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά από την εφηβεία των παιδιών του αστικού χώρου και έτσι επιβάλλεται διαφοροποιημένη προσέγγιση από το δάσκαλο.
Το βασικότερο τέλος χαρακτηριστικό, είναι οι κανόνες και οι άγραφοι νόμοι που διέπουν από τα βάθη του χρόνου τη ζωή και τη συμβίωση των συμπαγών αυτών και ανθηρών πληθυσμιακά κοινοτήτων των μαθητών μας. Κανόνες οι οποίοι συχνά προσπερνούν τους νόμους και τους φορείς του δικαίου, όπως το ορίζει η πολιτική δικονομία και όπως το αντιλαμβάνεται ο αστικός χώρος. Οι εκπαιδευτικοί ζώντας την εφηβική πραγματικότητα στο Γυμνάσιο Γαράζου, τυπικό Γυμνάσιο της περιοχής, βλέπουμε πως το καλό και το δίκαιο είναι πάντα με τη μεριά αυτών που τα παιδιά, όπως και οι ενήλικες, θεωρούν και αισθάνονται «δικούς τους». Δεν υπάρχει αντικειμενική θεώρησή, και έτσι η σύγκρουση με τους κανόνες του σχολείου είναι σχεδόν καθημερινά αναπόφευκτη.
Τι κάνει ο δάσκαλος; Καθώς αποτελεί μια προσωπική πρόκληση η διαπραγμάτευση με παιδαγωγικό τρόπο των επιχειρημάτων των μαθητών για τη «δίκαιη αυτοδικία» ή η αντιμετώπιση από τα παιδιά μιας απλής αταξίας ή σπανιότερα μιας παραβατικής πράξης, ως ένδειξης γενναιότητας ή τόλμης. Αποτελεί κοινό τόπο βέβαια, η όλο και αυξανόμενη τάση για τους απανταχού εφήβους, της ανίχνευσης των ορίων και της προσπάθειας υπέρβασής τους, αλλά εδώ η ιδιαιτερότητα είναι πως τα παιδιά νοιώθουν ότι αυτό που πράττουν είναι κοινωνικά αποδεκτό, μέρος της κουλτούρας τους, κάτι που δεν τα καθιστά «περιθώριο». Καθώς είναι δύσκολη η διαχείριση όλων αυτών, πόσο μάλλον σε ένα σχολείο χωρίς δασκάλους… η ανάγκη συνδρομής από ειδικούς για εκπαιδευτικούς και μαθητές, (κοινωνικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες) εμφανίζεται σε καθημερινή βάση. Ωστόσο μόλις φέτος τοποθετήθηκαν Ψυχολόγος και Κοινωνική Λειτουργός στο σχολείο μας, για μια φορά την εβδομάδα, (με άλλα τέσσερα σχολεία στην ευθύνη τους και συνολικό μαθητικό δυναμικό 1700 παιδιά.) Και μόνο για αυτή τη χρονιά, ποιος ξέρει του χρόνου…
Με ποιους τρόπους τέλος και πότε προετοιμάζεται ο νεοτοποθετημένος εκπαιδευτικός για να λύσει τα σύνθετα αυτά προβλήματα; Ποιος τον βοηθά, καθώς εξαντλείται σε μια αγωνιώδη προσπάθεια διάγνωσης και κατανόησης των συμπεριφορών, της σύγκρουσης των αξιακών συστημάτων, και της προσέγγισης σε μια πολιτισμική συνθήκη που αγνοεί;
Ποια θα μπορέσει να είναι η παιδαγωγική και διδακτική προσφορά των δασκάλων, όταν έρχονται για να φύγουν, όταν το Γυμνάσιο Γαράζου αλλά και όλα τα μικρά σχολεία δεν έχουν την ευκαιρία να γίνουν οι χώροι όπου θα καλλιεργήσουν οι εκπαιδευτικοί τους τις προσπάθειες, τις μεθόδους, τις σχέσεις τους με τους μαθητές και την τοπική κοινωνία του για να τις δουν να καρπίζουν την επόμενη χρονιά. Για να αφήσει το σχολείο και οι ίδιοι οι δάσκαλοι το ευδόκιμο αποτύπωμά τους στον τόπο.
Υπάρχουν μαθήματα στο διάστημα των τελευταίων επτά ετών που έχουν διδαχθεί μερικούς μόνο μήνες. Αυτά τα «δεύτερα» παιδιά φαίνεται πως δεν υπάρχει λόγος να κάνουν κάθε χρόνο Μουσική ή Καλλιτεχνικά ή Θρησκευτικά ή δεύτερη Ξένη Γλώσσα, ακόμη και Πληροφορική.
Αυτά τα παιδιά ρωτούν βέβαια για τους καθηγητές της προηγούμενης χρονιάς όταν έρχονται ξανά το Σεπτέμβρη, ιδιαίτερα όταν έχουν μείνει στο μυαλό τους με θετικό τρόπο. Και…δεν την μιλούν αλλά τη νοιώθουν την απαξίωση.-
Και τελικά η κοινωνία του Μυλοποτάμου, θέλει περιφερειακά σχολεία ή όχι; Για να απαντήσει κάποιος σε αυτό το ερώτημα πρέπει να εξετάσει τη συνολική-συλλογική εικόνα της. Πώς βλέπει τον εαυτό της, και πώς ενσωματώνει την έννοια της παιδείας στην ταυτότητά της.
Παραμένει αναπάντητη όμως τελικά η απορία καθώς δημιουργείται η εικόνα στον εξωτερικό παρατηρητή, μιας διχασμένης τοπικής κοινωνίας, η οποία αγνοεί ή/και επικρίνει ένα κομμάτι της, ένα μέρος του εαυτού της, αποδίδοντάς του ένα σωρό αρνητικά χαρακτηριστικά. « …που ζουν από τις επιδοτήσεις, που τρέχουν με τα αμάξια, σκοτώνονται και παίρνουν κι άλλους στο λαιμό τους, κάνουν ένα σωρό παρανομίες, καταχρήσεις, καταπατήσεις! Λύνουν τα προβλήματά τους μέσα από κομματικά ρουσφέτια κ.λ.π.»
Επίσης την ίδια ώρα παρατηρεί κανείς ότι αυτή η εγχώρια αλλά και η ευρύτερη ελληνική κοινωνία, γοητεύεται από την πλαστή κιτς εικόνα του παλληκαρά Κρητικού ορεσίβιου ενίοτε οπλοφόρου, τον κάνει διαφήμιση, σήριαλ, σκετς, βίντεο κλιπ, … και έτσι αξιοποιούνται επικοινωνιακά, τα αρνητικά χαρακτηριστικά, αλλά μαζί τους δυστυχώς συμπαρασύρονται και τα πολιτισμικά και ιστορικά χαρακτηριστικά της συνοχής και της περηφάνειας αυτών των κοινοτήτων που αυτοπροστατεύθηκαν επί αιώνες, διεκδίκησαν τη γη την ελευθερία και την ταυτότητά τους, συμμετείχαν σε αγώνες και διαθέτουν βαθύ και πολύτιμο γλωσσικό, τεχνογνωστικό και τοπικό πολιτισμό. Παράδοση που υποτιμάται αντί να αποτελεί στόχο η αποκάλυψη και η γνώση της.
Μέσα σε αυτή την αλλοπρόσαλλη πραγματικότητα λοιπόν αναρωτιέται κανείς πώς σκέφτονται οι ντόπιοι τα σχολεία τους, ποια παιδεία διεκδικούν, ποιο λόγο ύπαρξης έχουν γι αυτούς τα σχολεία αυτά;
Μα ο λόγος ύπαρξης του κάθε σχολείου δεν είναι άλλος από τον θαυμαστό ρόλο του! Από την συνάντηση των παιδιών και των εφήβων στην σχολική τάξη και τη σχολική αυλή, εκεί όπου δεν υφίστανται διακρίσεις και όπου μπορούν να υπάρχουν οι μοναδικές ίσως πια κοινότητες που τα μέλη τους δύνανται να συνυπάρχουν και να συνδιαλέγονται ισότιμα μεταξύ τους. Να φέρουν την ταυτότητα και την ιστορία της οικογένειάς τους, τις νοοτροπίες και τα ήθη της κοινότητάς καταγωγής τους, την προσωπική -διαμορφούμενη ακόμη- υπόστασή τους και συγχρόνως να κάνουν το επόμενο βήμα τους μέσα από την παιδαγωγική διαδικασία της γνώσης, της αγάπης και των ορίων.
Το θέλουν αυτό το σχολείο η τοπική Κοινωνία του Δήμου Μυλοποτάμου και η Δημοτική του Αρχή, η Κοινωνία του Ρεθύμνου και η Πολιτεία μας; Αν ναι, είναι κρίσιμο να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα άμεσα. Αλλιώς είναι θέμα χρόνου η κατάρρευση των σχολείων της περιφέρειας και η κατάρρευση της Παιδείας στον τόπο αυτό.
Και όχι μόνο της Παιδείας.
